İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Milli Mücadele

ÖZET İttihat ve Terakki Cemiyeti, modern anlamda siyasal bir örgüt olarak Osmanlı Devleti'nin son dönemine damgasını vurmuştur. Böyle bir örgütün bir kongre sonucunda kendini feshetmesi ve liderlerinin yurt dışına çıkması ile tamamen ortadan kalktığı düşünülmemelidir. Anadolu'daki yaygın teşkilatı ve asker-sivil bürokrasideki kadroları ile feshinden sonra da etkisini sürdürmüş, dolayısıyla Milli Mücadelenin örgütlenmesinde belirleyici bir rol oynamıştır. Milli Mücadelenin örgütleri olan Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, esas olarak İttihatçı örgütler üzerinde yükselmişlerdir. Milli Mücadelenin lider kadrosu da dahil olmak üzere bir çok elemanı İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin üyesidirler. Ancak bu durum, Milli Mücadelenin İttihatçı bir hareket olduğu şeklinde algılanmamalıdır. Buna, İttihat ve Terakki hareketinin Müdafaa-i Hukuk hareketine dönüşmesi demek daha doğrudur. Ancak bu dönüşüm sürecinde, İttihatçılığını sürekli muhafaza eden ve İttihat ve Terakki'nin yeniden siyasal yaşama dönmesini arzulayan bir grup İttihatçı, sözkonusu sürecin dışında kalmışlardır. Milli Mücadeleye katılmakla birlikte, lider olarak daima Enver ya da Talat Paşaları görmüşler, gerek yurt dışındaki gerekse yurt içindeki İttihatçılar, bu kişilerin hareketin liderliğine geçmeleri için çaba göstermişlerdir. Enver ve Talat Paşaların ölümleri de İttihatçıların yeni yönetime olan muhalifliklerini ortadan kaldırmadığı gibi, bu ölümlerden Ankara'yı sorumlu tutmuşlardır. Cumhuriyetten sonra ülkede gelişen Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası 'nın muhalefetine katılan İttihatçılar, bu partinin kapatılmasından sonra etkilerini iyice yitirmişlerdir. 1926 yılma gelindiğinde ortaya çıkarılan Mustafa Kemal Paşa'ya yönelik İzmir'deki suikast girişimi vesilesiyle, ülkedeki tüm muhalif hareketle birlikte İttihatçılar da tasfiye edilmişlerdir. ABSTRACT Committee of Union and Progress and the National Fight. The Committee of Union and Progress was the modern political organization that dominated the last years of the Ottoman State. One should not think that such an organization was fully disappeared after its winding up and the leaders' self exile from the country. The Committee of Union and Progress maintained its power even after its winding up through its widespread organization in Anatolia and its staff in military and civil bureaucracy, and played a dominant role in the organization of the National Fight. Political organizations of the National Fight, Committees for the Defence of the National Rights, were built-up on fundamentals of the Unionist organizations. A large number of the staff of the National Fight, including the leaders, were members of the Committee of Union and Progress. However, it does not follow from the foregoing that, the National Fight was a Unionist movement. One may rather say that the Union and Progress Movement was transformed itself into the National Defence Movement. Notwithstanding, a group of Unionist who insisted on their Unionist approach and sought revival of the Union and Progress remained outside the said transformation process. The latter group participated in the National Fight, but regarded either Enver Pasha or Talat Pasha as their leader, and worked in and outside Turkey for placing these persons at the leadership of the Movement. The Unionist opposition did not disappear with the death of Enver and Talat Pashas, but the Unionists blamed Ankara for their deaths. After the declaration of the Republic, Unionists took part in the opposition led by the Progressive Republic Party, and they lost their power considerably after the latter was shut down. In 1926, following the assassination attempt to Mustapha Kemal Pasha in İzmir, Unionists were purged together with all opposition movements in the country. 302