Tarihi yapı ve mekanlarda mekânsal belleğin korunması ve kent kimliğine katkıları: Çanakkale kentsel sit örneği

Kentler birer canlı organizma gibidir. Geçmişten bugüne bütün yaşanmışlıkları içerisinde muhafaza eder. Kentlerdeki bu yaşanmışlık sürecinin en önemli tanığı, tarihi yapı ve mekânlardır. Aynı zamanda kentin hafızası olan bu kültürel değerler; kentin tarihi geçmişinin, toplumsal yapısının/geleneklerinin ve mekânsal özelliklerinin en iyi şekilde anlaşılmasına katkıda bulunur.Bellek ise, hafızanın bir ürünüdür. Bir yapı ve mekânın hafızada varlığını sürdürmesi, geçmişten bugüne yüklendiği anlam ile yakından ilişkilidir. Tarihi yapı ve mekanlar bulundukları yer, zaman ve sürdürülebilir olmaları üzerinden anlam kazanırlar.Sürdürülebilir olma ise tarihsel ve kültürel özellikler, özgünlük, yapım tekniği, anı değeri/kullanım sürekliliği ve estetik/sanatsal değerlere bağlıdır.Bir diğer ifadeyle, tarihi yapı ve mekan ne kadar özgün kalır ve işlevsel olursa, kent ve toplum hafızasında da o kadar fazla yer edinir. Kent belleğindeki yerini koruyan tarihi yapı ve mekânlar, bir kentin önemli yapı taşlarıdır. Mekânsal belleğin korunması, kent kimliğinin oluşmasında ve yaşatılmasında etkilidir. Kent kimliğini ise doğal, sosyal/kültürel ve insan eliyle oluşturulmuş çevreden kaynaklanan unsurlar şekillendirir. Kimlik de bellek gibi zaman içerisinde oluşan/değişen bir olgudur. Geçmişten günümüze değerlerini koruyup, yaşatabilen toplumlar, sağlam temeller üzerine inşa edilen bir yapı gibidir.Yapılan çalışmada; kentlerde mekânsal belleğin korunmasının kent kimliğine katkılarının ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda; Çanakkale Kentsel Sit Alanı içerisinden seçilen sekiz adet tarihi yapı ve mekân (bir cadde, bir sokak, bir meydan, bir bahçe, bir avlu, bir dini mekân ve iki tane tescilli eski yapı) üzerinden bir irdeleme yapılmıştır. Bu irdeleme kapsamında; 70 kişilik uzman gruba anket tekniği uygulanmıştır. Anket tekniği; Çanakkale Kentsel Sit Alanı'nda, seçilen örnekler üzerinden mekânsal bellek, kent imgesi ve kent kimliği olgularını ve birbirleriyle ilişkilerini sorgulama amacını taşımaktadır. Mekânsal bellek parametrelerinin de ölçüldüğü anket çalışmasında, 'tarihsel ve kültürel değer' parametresinin en yüksek olarak değerlendirildiği görülmüştür. Tarihsel ve kültürel değerin, kent kimliğinin oluşumuna katkısı büyüktür. Mekânsal bellek parametreleri ve kent kimliği birbiriyle benzer sonuçlar vermiştir. Kent kimliğinin mekânsal belleği etkilediği görülürken, mekânsal belleğinde kent kimliğini etkilediği sonucuna varılmıştır.Çalışma sonucunda; tarihi yapı ve mekânlarda, mekânsal belleğin korunması ile bunun kent imgesi ve kent kimliği oluşumuna katkısına vurgu yapılarak tarihi yapı ve mekânların sürekliliğinin sağlanması için öneriler geliştirilmiştir.Anahtar sözcükler: Çanakkale Kentsel Sit Alanı, Mekânsal Bellek, Mekânsal Bellek Parametreleri, Kent Kimliği, Kent İmgesi, Koruma. Cities are like living organisms. It preserves all the experiences from past to present. The most important witness of this period of living in the cities is the historical buildings and places. At the same time, these cultural values, which are memory of the city, contributes to the best understanding of the city's historical past, its social structure / traditions and its spatial characteristics.Recollection is a product of memory. The maintenance of the existence of a structure and space in memory is closely related to the meaning that has been loaded from the past to the present. Historical buildings and places have their place, time and sustainability. Sustainability depends on historical and cultural characteristics, originality, construction technique, moment value / continuity of use and aesthetic / artistic values. All of these; should be protected in the process of restoration, repair and reuse. In other words, if the historical structure and the space remain unique and functional, then the city and the society also take up so much space in memory. In this way, the location of the structure and the space in the memory becomes stronger.The historic building and spaces that protect their place in the city memory are the important building stones of a city. The preservation of spatial memory is effective in the formation and maintenance of urban identity. The urban identity is shaped by natural, social / cultural and human-generated elements. Identity is a phenomenon that occurs / changes over time like memory. The preservation and preservation of the natural and cultural values of a city from its past to its present day creates an identity. Societies that can maintain and live their day-to-day values are like buildings built on solid foundations. In the formation of a city's identity, invisible experiences and memories are hidden.In the study; it is aimed to reveal the contribution of the preservation of the spatial memory in the cities to the urban identity. In this context; An examination was made on eight historic building and spaces selected from the Çanakkale Urban Site (a street, a street, a square, a garden, a courtyard, a religious place and two registered old buildings). Within the scope of this study; A specialist group survey technique of 70 persons was applied. Survey technique; In Çanakkale Urban Site, the aim is to question the spatial memory, urban image and urban identity cases and their relations with each other through selected examples. In the survey study of the spatial memory parameters measured that the historical and cultural value parameters have been seen to be evaluated the highest. Historical and cultural values has a great contribute to the formation of urban identity. Spatial memory parameters and city identity gave similar results. While the spatial memory of the urban identity was seen, the urban identity in the spatial memory was concluded.As a result of the study; in historic building and spaces, suggestions were made for the preservation of the spatial memory and for the continuity of the historic building and spaces by emphasizing the contribution to the formation of city image and city identity.Keywords: Çanakkale Urban Site, Spatial Memory, Spatial Memory Parameters, Urban Identity, Urban Image, Conservation. 146