Yağlı boya tablo koruma ve onarımında yüzey temizliğinin etkilerinin araştırılması

Yağlı boya tablolar, belgesel ve görsel nitelikleri bakımından korunması gereken önemli kültür varlıklarımızdandır. Tabloların geleceğe güvenle aktarılabilmesi için yapılan koruma-onarım basamaklarından önemli biri de yüzey temizliğidir. Bu amaçla yapılan çalışmada, güvenilir ve aynı zamanda tabloya zarar vermeyecek yüzey temizlik yöntemleri karşılaştırmalı olarak araştırılmıştır. Yapılan çalışmalar, yüzeyinde vernik ve kir tabakası bulunan ve eser niteliği taşımayan bir yağlı boya tablo üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın ilk aşamasında vernik, bağlayıcı, pigment ve astar olarak kullanılan malzemeler; FTIR(Fourier Dönüşümlü Kızılötesi Spektroskopi), SEM-EDS (Taramalı Elektron Mikroskobu ve Enerji Dağılımı X-ışını Spektroskopisi), HPLC (Yüksek Performanslı Sıvı Kromotografisi) analiz cihazları ve basit spot testler yardımıyla tespit edilmiştir. Bunun yanında stereo mikroskop, kızılötesi/morötesi ışıkla inceleme de yapılarak, tablonun görsel durumu ve bozulmaları araştırılmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında, dört farklı yüzey temizlik yöntemi kullanılmıştır. Bunlar; organik çözücülerle, lazerle, enzimle ve mikro kumlama ile temizliktir. Temizliğin yarattığı etkiler; FTIR, SEM-EDS, stereo mikroskop ve morötesi ışık analizleri yardımıyla araştırılmıştır. Temizlik etkilerinin araştırılmasından sonra, aynı örneklere yaklaşık 50 yıllık eskitme yapılmıştır. Eskitme uygulamasından sonra tekrar FTIR, SEM-EDS ve stereo mikroskop analizleri yapılarak, temizlik uygulamasının uzun vadede yarattığı etkiler karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bununla beraber, eskitme sonrasında oluşan renk farklılıkları, renk spektrofotometresi ile ölçülmüştür. Elde edilen tüm veriler ışığında, yüzey temizliği için kullanılan en hasarsız ve etkili yöntem sıralamasının; enzim, organik çözücüler, mikro kumlama ve lazer olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde; boya, vernik ve astar tabakalarının kalınlık farklılıkları ve homojen olmamaları da göz önünde bulundurulmuştur. Ülkemizde daha önce yapılmamış bu çalışma ile, hem yeni temizlik yöntemlerinin nasıl uygulandığı aydınlatılmış, hem de farklı temizlik yöntemleri karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Yüzey temizliğinde seçilecek yöntem ve yöntem parametreleri, her tablonun durumuna bağlı olarak değişmektedir. Yapılan bu çalışma deneysel/örnek niteliktedir ve her tablo için uygulanabilecek temizlik yöntemlerini içermemektedir. Bu çalışmada elde edilen verilerin, gelecek çalışmalara rehberlik edeceği düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Yüzey temizliği, Yağlı boya tablo, Koruma, Onarım,Karakterizasyon. Oil paintings are one of the major cultural heritages, and should be preserved due to their significance of documentary and visual qualities. In order to enable oil paintings to maintain in the future, one of the main conservation-restoration studies includes cleaning the surface of the paintings. With this aim, a comparative research is carried in this study with safe surface cleaning techniques, which would not damage the painting at the same time. The studies were carried on an oil painting which is covered in dust and varnish, and has not been classified as an artefact. In the first step, the materials used as varnish, binding media, pigment and primer were detected by analyses including FTIR (Fourier Transform Infrared Spectroscopy), SEM-EDS (Scanning Electron Microscopy and Energy Dispersive X-ray Spectroscopy), HPLC (High-Performance Liquid Chromatography) and simple spot tests. Additionally, stereo microscope and infrared/ultraviolet light were used to investigate the visual state of the painting and degradations. In the second step of the study, four different surface cleaning methods were applied. These include organic solvents, laser, micro-sandblasting and enzymatic cleaning techniques. The effects of these cleanings were studied by FTIR, SEM-EDS, stereo microscope and ultraviolet light analyses. After studying the effects of cleaning, average 50 years of aging on the painting was carried. After aging, a comparative research was carried by FTIR, SEM-EDS ve stereo microscopy to evaluate long term effects of different cleaning methods. Additionally, colour differences after cleaning and aging were measured by a colour spectrophotometer.According to the results acquired in this study, non-destructive and efficient surface cleaning methods could be sorted from the best to the worst as enzyme, organic solvents, micro-sandblasting and finally laser. While evaluating the data, the differences of thickness and non-homogenous properties of paint, varnish and primer were also considered.With this novel study, which have never been carried before in our country, both the application of these new cleaning methods were elucidated and different cleaning techniques were investigated comparatively. The method and method parameters for surface cleaning are changing depending on the conditions of each painting. The study carried is experimental/example, and does not include cleaning methods that can be applied for every painting. It is believed that the data obtained in this study will lead further studies as a reference.Keywords: Surface cleaning, Oil painting, Conservation, Restoration,Characteriza 210