Orta Anadolu Bölgesinde elma içkurdu (cydia pomonella L. lep. tortiricidae)' nun yumurta açılımının tahmininde kalifoniya tahmin modeli bugoff 2'nin kullanılması ve bölgeye uyarlanması üzerinde araştırmalar

ÖZET Doktora Tezi ORTA ANADOLU BÖLGESİNDE ELMAİÇKURDU {CYDİA POMONELLA. L. LEP., TORTRİCİDAE )' NUN YUMURTA AÇIILIMININ TAHMİNİNDE KALİFORNİYA TAHMİN MODELİ BUGOFF-2 NİN KULLANILMASI VE BÖLGEYE UYARLANMASI ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Tuncer Çevik Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı. Danışman : Prof.Dr.Neşet KILINÇER 1997, Sayfa : 211 Jüri : Prof.Dr.Neşet KILINÇER Prof.Dr. Oktay GÜRKAN Prof.Dr. Şeniz KISMALI Bu çalışmamızda, dünyada Elma içkurdu savaşımında kullanılan fenolojik modeller araştırılmış, ülke koşullarına en uygunolduğu tahmin edilen en gelişmiş üç model denenmiştir. Bu modeller, Kaliforniya üniversitesi tarafından 1983 yılında uygulamaya verilen Bugoff-2, Orta Avrupa koşullarında uygulamaya verilmiş olan Euro-Bugoff ve bu gün Kaliforniya Üniversitesi tarafından önerilen, Kaliforniya- 1991 olarak isimlendirilen modellerdir. Modellerin denenmesi amacı ile, 1995 ve 1996 yıllarında Nisan ayından itibaren, Atatürk Orman Çiftliği Elma bahçesinde (Anka ra, 39.57° N) günlük, minimum, maksimum ve gün batımı sıcaklıkları toplanmıştır. Elma içkurdunun döl sayılarını saptamak için cinsel çekici tuzaklar asılmış, her dölün yumurta açılım ve bırakma oranlarını saptamak için, haftalık aralıklarla 300 meyve buketi kontrol edilmiş, beyaz, kırmızı halka ve siyah baş dönemdeki yumurtalar kaydedilmiştir. Üç ana dönemde kaydedilen yumurtalar Richardson et al (1982) tarafından verilen fizyolojik zaman parametreleri kullanılarak her bir yumurtanın ilk bırakıldığı ve açılacağı tahmin edilen günler bulunmuş, kümülatif % yumurta açılma ve bırakılma oranları hesaplanmıştır. Deneme bahçesinden elde edilen verilerin, yukarda sözünü ettiğimiz üç modelin tahminleri ile kıyaslanması sonucunda, Bugoff 2 modelinin yüksek sıcaklıklarda doğru tahmin yapamadığı anlaşılmıştır. Kaliforniya-1991 modeli her üç döl için en doğru tahmini yapmıştır. Ancak, bu modelin Kümülatif % yumurta açılma ve bırakılma oranlarını vermemiş olması nedeni ile, Euro-Bugoff modeli ile kombine edilmiş. Hem en doğru tahmini, hemde yumurta açılım ve bırakma oranlarını veren yeni bir model oluşturulmuştur. ANAHTAR KELİMELER : Elma içkurdu, Cydia pomonella L., Fenolojik model, Elma, Bugoff Modeli. İİİ ABSTRACT Ph.D.Thesis INVESTIGATIONS ON THE USING OF CALIFORNIA FORE CASTING MODEL BUGOFF-2 FOR THE PREDİCTÎON OF CODLİNG MOTH (CYDIA POMONELLA L., LEP., TORTRİCİDAE ) EGG HATCHING İN CENTRAL ANATOLIA REGION AND IT'S ADAPTATION TO THE REGION Tuncer ÇEVÎK Ankara University Graduate Scholl of Natural and Applied Sciences Department Of Plant Protection Supervisor : Prof.Dr.Neşet KILINÇER 1997, Page 189 Jury : Prof.Dr.Neşet KILINÇER Prof.Dr. Oktay GÜRKAN Prof.Dr. Şeniz KISMALI During 1995 and 1996, the effectiveness of the Codling moth (Cydia pomonella L.) prognosis models Bugoff 2, Euro-Bugoff, Califor-IV nia-1991 was tested in Ankara (39.57°N). The physiological time parameters for Bugoff 2, Euro-Bugoff, California- 1991 models were compiled in a table enabling the transfor mation of daily minimum and maximum air temperature values (measu red in thermograph). Every three models showed a correlation between the sum of heat units and the percentage of egg hatch per generation. The significance of models was verified by weekly sampling of 300 apple fruit clusters and the egg laying behaviour was observed. Egg development was examined using the 3 easily identifiable broad stages : white stage, red ring and black head. The results of this study were similar in both years. In the first generation of the Codling moth we found a good agreement between our field observations and the forecasts given by the models. But, a conside rable difference was found in the second and third generation. The egg hatch was about 4-5 weeks earlier than estimated in the forecast of Bu goff 2. This time divergence is due to the overestimation of the develop mental rates of Codling moth in the heat unit table of Bugoff 2 model. The deviations in Bugoff-2 model corrected ; Bugoff 2 table was modified by reduction of the heat unit values above the mean air tempe rature of 23°C in Euro-Bugoff model and by giving 3 Biofix in Califor nia- 1991 model The use of Euro-Bugoff table enables and improved forecast of the egg laying and egg hatch activity in Ankara-Turkey. KEY WORDS : Apple, Codling moth, Cydia pomonella, progno sis model, Bugoff model. 211