Divriği/Aydoğan köyü kaynaklı cönkler üzerine tedkik

ÖZET Orta Anadolu'da bir kültür merkezi olma özelliğini yıllarca koruyan Sivas, coğrafî konum itibariyle sosyal ve kültürel açıdan devamlı etkileşim içinde kalmıştır. Bir kültür şehri olan Sivas, tarih boyunca Anadolu'da Âşık Edebiyatının yaygın olarak yaşatıldığı il olma özelliğine de sahiptir. İlk temsilcilerine lö.yüzyılda rastladığımız yöredeki âşıkların sayısında bu yüzyıldan günümüze kadar pek çok artış olmuştur. Yetiştirdiği Pir Sultan, Kul Himmet, Veli, Ruhsati gibi âşıklarla Âşık Edebiyatına katkısı ortadadır. Türk kültürünün önemli kaynaklarından birisi olan cönkler genellikle halk edebiyatı, dini-tasavvufi edebiyat ve folklor ürünlerinin toplandığı anonim mahiyetteki mecmua türleri olarak bu zenginlikleri ortaya koyan belgelerdir. Buradan hareketle Sivas kaynaklı cönkler de `Âşıklar Yatağı` diye nitelendirebileceğimiz Sivas'ın âşıklık geleneği içindeki yerini, yetiştirdiği güçlü simaları gözler önüne sermektedir. Sivas yetiştirdiği âşıkların çokluğu yanında bu yörede tutulan cönklerle de dikkat çekmektedir. Ne var ki cönklerin elde edilmesi çok zordur. Sivas kaynaklı cönklerin çoğunluğu da Divriği yöresinde tutulmuştur. İncelediğimiz iki cönk de bu yöreye aittir ve ihtiva ettiği şairler ve şiirler yönüyle önemli bir kaynak niteliğindedir. Bu cönklerde toplam 67 âşığa ait çoğu hece vezniyle yazılmış 264 şiir bulunmaktadır. Şiirlerin çoğunda Alevi-Bektaşi kültürüne ait unsurlar ele alınmıştır. Cönklerde az olmakla birlikte bazı dualar ve halk ilaçları gibi kimi halk kültürü unsurlarına da yer verilmiştir. Sözünü ettiğimiz Türk folklorunun yazılı kaynaklarından olan cönkler birinci derecede önemli yazma eserler olarak Türk halk edebiyatı ile ilgili birçok bilginin günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır. Bu eserlerin okunması, üzerinde incelemeler yapılması nice değerli eserlerin gün ışığına çıkartılması açısından faydalı olacaktır. SUMMARY Functioning as a cultural center in Asia Minor for a long time, Sivas has been in interaction from social and cultural angle because of its geographical location. Sivas, a city of culture, is one of the places in Anatolia that Âşık Edebiyatı (Literature of Lover) is prevalent in throughout the history. We can come across Âşık/Lover that is representative of the Literature in 16. Century and after this period, representatives of it have been increasing. Sivas has been trained so many Âşık such as Pir Sultan, Kul Himmet, Veli, Ruhsati. Conks that some kind of documents which contain Folk, Religious-Mystical, and anonymous works of Literature and bring out this fertility are one of the important sources of the Turk culture. From this aspect, the Cönks that come up from the Sivas, which is described 'Location of Âşık's /Lovers)' will present about the situation of Sivas in the tradition of Âşık's Literature, and well known, figures that bring up in Sivas. In addition, of its Âşık's, Sivas attracts attention by way of its Cönks. To reach the Cönks is difficult. The Cönks, which come out from Sivas, can be found in Divriği. Two conks that we have studied based on to the Divriği and they are important because of theirs poets and poetries. There are 264 poetries, which is written with syllabic meter and belong to the 67 poets. In the most of the poetries, there are some kinds of aspects that belong to Alevi-Bektasi culture. Even though theirs rareness, there are some folkloric prayers and medicines in these cönks. The Cönk that one the written source of the Turkish folklore has an important role to get knowledge about the Turkish folk literature, because the cönks are original manuscripts and give us first hand knowledge. Searching and studying these works will be useful to reach so many valuable works and study on them. 369