Mülk-İncirlik köyleri (Ankara-Kazan) civarı tersiyer gölsel çökellerin kil mineralojisi ve sedimantolojisi

ÖZETYüksek Lisans TeziMÜLK-İNCİRLİK KÖYLERİ (ANKARA-KAZAN) CİVARI TERSİYER GÖLSELÇÖKELLERİN KİL MİNERALOJİSİ VE SEDİMANTOLOJİSİBernis DÜZGÜNAnkara ÜniversitesiFen Bilimleri EnstitüsüJeoloji Mühendisliği Ana Bilim DalıDanışman : Yrd. Doç. Dr. Zehra KARAKAŞBu çalışma ile Mülk-İncirlik yöresindeki (Ankara-Ayaş) Tersiyer (Erken Eosen-Miyosen) yaşlı gölsel çökellerin kil mineralojisi ve sedimantolojisi incelenmiştir.İnceleme alanındaki Tersiyer istifi, Erken Eosen yaşlı Lezgi formasyonu ile Miyosenyaşlı Pazar ve Sinap formasyonları olarak incelenmiştir. Gölsel sedimanlar ile temsiledilen bu formasyonlar çapraz tabakalı kumtaşı, yeşil, kahverenkli ve beyaz renkliçamurtaşı ile kireçtaşı birimlerinden oluşmaktadır.İnceleme alanında noktasal ve ölçülü stratigrafik kesitler boyunca alınan örneklerinmineralojik ve petrografik özellikleri XRD ve SEM analiz yöntemleri ileincelenmiştir.Bu analizler sonucunda çamurtaşı biriminde dolomit, kalsit, kuvars,feldspat, amfibol, analsim ve opal-CT mineralleri belirlenmiştir. Tüm kayaççözümlemesini ifade eden bu bileşimin yanı sıra kil fraksiyon çözümlemesi dikkatealındığında, çokluk sırası değişken olarak, ?illit, simektit, klorit, illit-simektit?mineralleri eşlik etmektedir. SEM incelemelerinde analsim minerali özşekilli olup,trapezohedral kristaller halinde izlenmiştir. Simektitler levhamsı yapraklardan oluşanpeteksi dokuda, kloritler bal peteği şeklinde ve dolomitler ise özşekilli rombohedralkristal yapısına sahiptir. Analsim minerali ile birlikteliği belirlenen simektit, klorit vedolomit minerallerinde herhangi bir dokusal ilişkinin varlığı gözlenmemiştir.Saha ve laboratuvar verilerine göre analsim ve simektit mineralleri birbirlerindenbağımsız olarak direkt çökelimle oluşmuş olmalıdırlar. Havzadaki mineral oluşumundatuzluluk ve alkalinite ortamdaki birimlerin bileşimi, çözünme hızı ve ortama gelen tatlısu miktarı da hem bu faktörleri, hem de mineral oluşumunu kontrol etmiştir. Ayrıcasıcaklık, iklim ve zaman faktörleri de bu minerallerin oluşumunda önemli roloynamıştır.2006, sayfa 70Anahtar Kelimeler: Ankara, Göl Sedimanları, Kazan, Kil Mineralojisi, Tersiyer.i ABSTRACTMaster ThesisCLAY MINERALOGY AND SEDIMENTOLOGY OF THE TERTIARYLACUSTRINE DEPOSITS AROUND MÜLK-İNCİRLİK VILLAGES(ANKARA-KAZAN)Bernis DÜZGÜNAnkara UniversityGraduate School of Natural and Applied ScienceDepartment of Geological EngineeringSupervisor:Asst. Prof. Dr. Zehra KARAKAŞIn this study, the clay mineralogy and sedimentology of Tertiary (Early Eocene-Miocene) aged lacustrine sediments at Mülk-İncirlik area (Ankara-Ayaş) has beeninvestigated. Tertiary units have been studied as Early Eocene aged Lezgi formation andMiocene aged Pazar and Sinap formations in this area. These formations are representedwith lacustrine sediments and include diagonal layered sandstone, green, brown andwhite colored mudstone and limestone units.The mineralogical and petrographical features of samples which have been taken fromresearching area, along pointed and scaled stratigraphical sections, have beeninvestigated with XRD and SEM analysis methods. The dolomite, calcite, quartz,feldspar, amphibole, analcime and opal-CT minerals have been determined in themudstone units as a conclusion of these analyses. In additionally, ?illite, smectite,chlorite, illite-smectite? minerals have been also determined when the clay fractionanalysis was taken into consideration. SEM studies indicate that analcime shows well-developed trapezohedral crystals and euhedral forms. Smectite mineral has amorphology of honeycomb formed by flaky layers. Chlorite mineral has been alsoobserved as honeycomb shape. Dolomite minerals have been observed as euhedralforms and rhombic crystal type. Any textural relationship has not been observedbetween analcime mineral and smectite, chlorite and dolomite minerals despite all are inthe same group.All data obtained from these field and laboratory studies support that analcime andsmectite minerals should have been formed directly precipitate separately from eachothers. The salinity and alkalinity, composition of lacustrine basin units, dissolvatedratio and amount of fresh water input have controlled formation of minerals. In addition,occurrence of these minerals have played an important role such as temperature, climateand time factor.2006, pages 70Key Words: Ankara, Lake Sediments, Kazan, Clay Mineralogy, Tertiary.ii 81