Avrupa Birliği rekabet ve fikri mülkiyet kuralları çerçevesinde hakim durumun kötüye kullanılmasının bir sonucu olarak zorunlu lisanslama

Fikri mülkiyet hukuku ve rekabet hukuku karşılaştırıldığında, her iki hukuk dalının da teknolojik gelişim ve yeniliğin artırılmasını, dolayısıyla da sürdürülebilir ekonomik ve sosyal refaha ulaşılmasını hedeflediği görülür. Ancak hedefler konusundaki uyumun, bu hedeflere ulaşırken kullanılan araç ve yöntemler bakımından da geçerli olduğunu söylemek zordur. Zira rekabet hukuku, bu hedeflere, tekelleşmeyi ve hakim durumun kötüye kullanılmasını önleyip serbest rekabet ortamını koruyarak ulaşmaya çalışırken, fikri mülkiyet hukuku ise hak sahiplerine tekel hakkı bahşetmektedir. Bu tekel hakkı da çoğu zaman fikri mülkiyet sahibi lehine hakim durum yaratmakta ya da mevcut hakim durumun güçlenmesine sebep olmaktadır. Her ne kadar salt hakim durumda olma rekabet kuralları kapsamında yasaklanmamışsa da bazı koşullar altında, hakim durumdaki teşebbüslerin faaliyetleri, rekabet hukukunun getirdiği yöntem ve araçlarla denetlenebilmektedir.Bu tez çalışmasının amacı, rekabet hukuku tarafından getirilen bu denetim araçlarından biri olan ve hakim durumdaki teşebbüslere belli koşulların varlığı halinde uygulanabilen, zorunlu lisanslama yükümlülüğünü ve uygulama koşullarını, Avrupa Birliği hukuku kapsamında değerlendirmektir. Sözleşme özgürlüğünün ve mülkiyet haklarının sınırlandırılması anlamına da gelen zorunlu lisanslama, istisnai nitelik taşır ve somut olaya ancak koşulların tamamının bir arada gerçekleşmesi şartıyla uygulanabilir.Zorunlu lisanslama yolu ile hakkın varlığı ve özü korunup kullanım şeklinin denetlenmesiyle, hakim durumdaki teşebbüslerin sahip oldukları fikri mülkiyet haklarından kaynaklanan tekel gücü ile kamu yararı arasındaki hassas dengenin korunmaya çalışıldığı da söylenebilir. When Intellectual property law and competition law compared, it could be seen that achieving the sustainable economic and social welfare by enhancing the technological development and innovation, are the common goals for both of them. However it is not easy to say that this coherence regarding to goals, is also avaible for the tools and methods that used to reach them. While competition law is trying to realize these goals by avoiding monopolization and abuse of dominant position in order to maintain free competition; intellectual property law grants monopoly rights to the right owners. Usually this monopoly right leads to create or strengthen a dominant position in the favor of the intellectual property owner. Although only being in a dominant position is not prohibited according to the competion rules, under certain conditions, the activities of an undertaking in a dominant position could be supervised by the tools and methods of the competition law. The main purpose of this thesis is to evaluate the terms of compulsory licensing that could be applied to the undertakings in dominant position under certain conditions in the framework of European Union Law. Compulsory licensing which also means limiting the freedom to act and property rights, has an exceptional nature and could only be applied if all the conditions have been met at the same time for the concrete event. By supervising the monopoly right derived from the intellectual property with the help of compulsory licensing, it could be said that the delicate balance between the monopoly right and the public good is protected while the presence and essence of the right is preserved. 156