Elektronik atıklardan metallerin fiziksel ve hidrometalurjik yöntemlerle geri kazanımı

Bu tez kapsamında, önemli miktarda temel/değerli metal içeren atık baskılı devre kartlarının (ABDK) karakterizasyonu ve metallerin, fiziksel ve hidrometalurjik yöntemlerle geri kazanımı araştırılmıştır. ABDK'ların, zararlı atık konumunda olduğu ve içerdiği özellikle kurşun gibi ağır metaller nedeniyle su kirliliğine sebep olabileceği belirlenmiştir. Fiziksel ayırma testlerinde (ağır ortam, manyetik ve elektrostatik ayırma), nispeten yüksek metal kazanımlarına karşın, özellikle değerli metal kayıplarının yüksek olduğu bulunmuştur. Ağır ortam testleri, metallerin 1-1,4 mm'nin altında büyük ölçüde serbestleştiğini (?%97 Cu) göstermiştir. Fiziksel ayırma işlemlerinde, ince tane boyutlarında (%99) kazanılmıştır. Katkı maddelerinin (etilen glikol ve polikarboksilat esaslı karışım) ilavesi ile hidrojen peroksit sarfiyatında 1,2-9 kat azalma ve bakır kazanımında da %34'e varan artış sağlanmıştır. Klorür ortamında, yüksek metal kazanımları için Cu2+'nin hava/oksijen ilavesi ile yerinde üretilmesi gerektiği bulunmuştur. Hava/oksijen varlığında (1 L/dk) bakır kazanımında %67, gümüş ve paladyum kazanımında da %72-81 artış sağlanmıştır. Klorür liçinde, yüksek altın kazanımı için H2O2 ilavesinin gerekli olduğu belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Atık elektrikli ve elektronik eşyalar, atık devre kartları, manyetik ayırma, elektrostatik ayırma, hidrometalurji, liç, geri kazanım In this thesis, the characterisation of waste printed circuit boards (WPCBs) with a high base/precious metal content and their treatment by physical and hydrometallurgical methods for the recovery of contained metals was investigated. WPCBs were found to be hazardous waste in that they may cause water pollution due to their heavy metal content, Pb in particular. In the heavy media, magnetic and electrostatic separation tests, high recoveries for metals were obtained at the expense of relatively high copper and precious metal losses. Heavy media tests indicated the extensive liberation of metals (?97% Cu) at 99%). The additives (ethylene glycol and polycarboxylate mixture) were determined to reduce the peroxide consumption by 1,2-9 fold and increase the extraction of copper by up to 34%. In the chloride media, the in-situ regeneration of Cu2+ by air/oxygen was required to achieve high metal recoveries. In the presence of air/oxygen (1 L/min) the extraction of copper and silver/palladium increased by 67% and 72-81% respectively. The addition of H2O2 was necessary for high gold extractions in the chloride leaching.Key Words: Waste electrical and electronic equipments, waste circuit boards, magnetic separation, electrostatic separation, hydrometallurgy, leaching, recycling 210