Türkiye Türkçesi ağızlarında söz yapımı

Bu çalışmada 250 civarında kitap, tez, makale ve bildirinin taranması ile elde edilen yaklaşık 24.000 kelimelik türemiş söz varlığına dayanarak Türkiye Türkçesi ağızlarının söz yapımı ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmada klasik sınıflandırma kullanılmış, Türkiye Türkçesi ağızlarında görülen isimden isim, fiilden isim, isimden fiil ve fiilden fiil yapma ekleri detaylı bir şekilde incelenmiştir. İncelemede 296 yapım eki tespit edilmiş, Türkiye Türkçesi ağızlarının yazı diline göre daha zengin bir ek varlığına sahip olduğu, pek çok ekin yazı diline göre daha işlek olduğu ve bu eklerin yazı dilinde görülmeyen pek çok farklı işlevinin bulunduğu ortaya konmuştur. Tarihî lehçelerde kullanılıp da yazı dilimizde unutulan pek çok ekin Türkiye Türkçesi ağızlarında varlığını koruduğu, çağdaş lehçelerde kullanılan ama yazı dilimizde bulunmayan pek çok ekin de Türkiye Türkçesi ağızlarında benzer işlevlerle yer aldığı tespit edilmiştir. Türkiye Türkçesi ağızlarındaki kelime ve şekillerin Türk dili tarihinin pek çok sorununa ışık tuttuğu, bu sorunların çözümüne katkı sağladığı belirlenmiş, yazı dilinin kelime türetiminde ağızlardan mutlaka yararlanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.Anahtar kelimeler: Türkiye Türkçesi ağızları, söz yapımı, yapım ekleri. In this study, the word formation of the dialects of Turkish in Turkey is presented based on derivatives with about 24.000 words after analysing about 250 books, thesis and articles. In the study, a standard classification is used and denominal nouns, deverbal nouns, denominal verbs, deverbal verbs that exist in the dialects of Turkish in Turkey are elaborately analysed. In the analysis 296 derivational suffixes were determined. Moreover, it is pointed out that the dialects of Turkish in Turkey have more suffixes than the written language. Most of these suffixes are more practical and have many different functions that do not exist in the written language. It is seen that most of the suffixes used in historical dialects but forgotten in our written language keep their existence in the dialects of Turkish in Turkey. It is also seen that most of the suffixes that do not exist in our written language but used in modern dialects are in the dialects of Turkish in Turkey with similar functions. It is concluded that the words and forms in the dialects of Turkish in Turkey enlighten many problems in the Turkish Language history and contribute to their solutions and written language must absolutely benefit from the dialects in word derivations. Key words: dialects of Turkish in Turkey, word formation, derivational suffixes. 671