Din psikolojisi bağlamında ölüm eşiği deneyimleri (Near death experience)

Bu araştırmanın konusu, klinik olarak ölü kabul edilen insanların ruhlarının fiziksel bedenlerini terk etmesiyle farklı bir mekana gitmelerini; bedenlerinin dışında kendilerini veya etrafında olanları izlemelerini; ışık, ses, tünel vb. fenomenleri tecrübe etmelerini, geri döndükten sonra tüm yaşadıklarını detaylarıyla anlatmalarını içeren Ölüm Eşiği Deneyimleridir (ÖED). Son yıllarda bilimsel çalışmalarla yeni bir aşamaya evrilen bu deneyimler, aslında insanlık tarihi kadar eski bir geçmişe sahiptir. ÖED'lerin anlaşılması ve hakkıyla değerlendirilmesi, ancak onunla bağlantılı olan ruh, ruh-beden ilişkisi ve ölüm'ün bilinmesiyle mümkündür. Semavî dinlerden diğer dinî geleneklere, felsefeden mit ve efsanelere kadar her alanda kendine önemli bir yer bulan ÖED'ler, bu deneyimi yaşayan insanların hayatlarında derin dinî ve psikolojik değişikliklere yol açmaktadır. Din Psikolojisi açısından ÖED'nin ele alındığı bu tezde, ÖED'nin temel karakteristikleri, deneyim öncesi, esnası ve sonrası olmak üzere kapsamlı bir şekilde araştırılmıştır. Böylece daha önceki birikimin sağladığı zemin üzerinde, nitel araştırma modeli kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme (purposive sampling) yöntemiyle belirlenen ve kartopu tekniğiyle ulaşılan ÖED yaşamış 13 kişiyle mülakat yapılmıştır. ÖED öncesine dair inançlar, kişilik yapıları, ruhsal haller gibi durumlarla ilgili bulgular elde edilirken; ÖED esnasına ilişkin literatürdeki bilişsel, afektif, paranormal ve transandantal unsurlara uygun olarak `hız, sesler, yaşamın göz önünden geçmesi, tünel, ışık, huzur, mutluluk, sevgi, aşk, birleşme, BDD, duyu ötesi algı, başka bir alem, başka bir varlıkla karşılaşma` gibi unsurlar; ÖED sonrasına ilişkin ise inançta, ibadette, kişilikte, ölüm ve sonrasına bakışta, empati ve iyilikte değişiklikler şeklindeki bulgulara ulaşılmıştır. This paper is about Near Death Experiences (NDEs) occurring to people who are considered clinically dead, and defined by characteristic features such as a feeling of separating from the physical body, entering into a foreign dimension, observing self from outside the body while witnessing events going on around them, providing a detailed recollection of these events when they return to their body, and the general perception of a profound feeling of love, peace and light. These experiences have been reported since ancient times, however recent scientific studies have taken them into a new step. To understand and rightfully assess NDEs, one must know about the related concepts, namely soul, soul-body relation and death. Having an important place in many subjects from Abrahamic religions to traditional beliefs, philosophy, myths and legends; NDEs have profound effects that change the experiencer's religious beliefs and psychological state. The present study uses psychology of religion approach to the phenomenon and provides an extensive research on their basic features, along with pre-, mid- and post-experience factors. Thus, a qualitative research model was applied while taking pre-existing conditions into account. A total of 13 near death experiencers selected using purposive sampling methods and contacted through the snowball technique were interviewed. While the findings related to the beliefs, personality types, psychological states before NDE obtained about pre-experience; the findings as `speed, voices, life-review, tunnel, light, peace, happiness, love, unity, OBE, extrasensory perception, another realm, encountering with others` obtained about mid-experience as cognitive, affective, paranormal and transcendental components are in line with the existent literature on NDEs and also differences in belief, personality, view for death and after-life, emphatizing and benevolence are obtained about post-experience. Key Words: Soul, Body, Out-of-Body Experience (OBE), Death, Near Death Experience (NDE), Light, Tunnel, Benevolence. 325