Afet triajında etik karar verme: İzmir ili örneği

Afetler, birçok insanın ölümü ve yaralanması ile sonuçlanan, erişilebilir kaynakların kısıtlı olduğu veya yetersiz kaldığı, kaynak-talep dengesinin bozulduğu ve zamanla mücadele edilerek bir an önce müdahale edilmesi gereken zorlu bir andır. Erişilebilir kaynaklar ile müdahale gücü arasında oluşan bu orantısızlık, afete müdahalenin her aşamasında triaj yapmayı zorunlu kılmaktadır. Triaj, yaralıları veya hastaları sağlık durumuna ve aciliyitine göe sınıflandırılması ve önceliklendirilmesi işlemidir. Afet triajında görev alan sağlık profesyonelleri, daha çok yaşamı kurtarabilmek için bu kaotik ortamda hangi yaralının öncelikli acil müdahaleye ihtiyacı olduğunu ve kısıtlı kaynakları doğru kullanarak nasıl bir müdahalede bulunması gerektiğini hızlıca değerlendirmek ve bu sırada etik kararlar vermek zorundadır. Bu durum, `çok sayıda insan için en iyisini yap` ilkesinin benimsendiği afet triajında hayati önem taşımaktadır.Bu çalışmada İzmir'deki sağlık profesyonellerinin afet triajına ilişkin niteliklerinin yeterli olup olmadığı ve bunun etik karar verip vermelerine etkisi araştırılmıştır. Bu doğrultuda, Bağlayıcı Vignette Yöntemi ile hazırlanan anket formları çalışmanın yapıldığı ildeki 112 Acil Sağlık İstasyonları çalışanları, UMKE ekibi ve AKS-110 ekibine uygulanmıştır. Böylelikle sağlık profesyonellerinin afet triajı yapabilme yeterlilikleri ve ikilem halinde etik karar verebilme düzeylerini değerlendirilmiş ve değişkenler ile arasındaki ilişkiler belirlenmiştir. Araştırma sonucunda katılımcıların afet triajı etik bilgi düzeylerinin yetersiz olduğu ve günlük triaj ile afet triajı arasındaki farkı yeteri kadar bilmedikleri tespit edilmiştir. Ayrıca etik sorunlara sebep olan aşırı ve yetersiz triaj kararları oranları yüksek bulunmuştur. Genel olarak katılımcıların afet triajında etik karar verme eğiliminde oldukları ve afet triajı etik bilgi düzeyi arttıkça etik karar verme eğilimlerinin de arttığı gözlemlenmiştir.Bu araştırma, afet planlamalarının hazırlanmasında; afet triajı uygulamaları ile ilgili mesleki ve hizmet içi eğitim ve tatbikatların içeriğinin ve zamanlamasının belirlenmesinde; afetlerde görev alacak ekiplerin karar verme süreçlerinde yol gösterici olacaktır.Anahtar Kelimeler: Afet, Afet Yönetimi, Afet Triajı, Afet Triajı Etik İlkeleri,Etik Karar Verme. Disaster is an incident that creates a chaotic situation which results in the scarcity of and therefore creates imbalance between demand and supply of vital resources. What is more, it causes the death and injury of many people making a rush to response as quickly as possible. This imbalance and turmoil makes triage a vital process at every phase of disaster response. In this chaotic environment, healthcare professionals performing disaster triage have to make ethical desicions through the right assessment of casualties regarding which ones need immediate treatment and how to respond them by using scarce resources in order to save more lives. For this reason, it is significant for healthcare professionals to approach disaster triage with the aim of `doing the greatest good for the greatest number of casualties`.This study aims to analyze whether healthcare professionals in Izmir are qualified to do disaster triage and whether they make ethical decisions in this process. In order to answer this research question, the author conducts a questionaire prepared by Vignette method on healthcare professionals in 112 Emergency Stations, UMKE and AKS-110 Team. Through this method, their ability to carry disaster triage and make ethical desicions in conflictual situations is measured in relation to different variables. The data shows that the respondents' knowledge level about erthical disaster triage is insufficient and they don't know as much as the difference between daily triage and disaster triage. Also they don't succeed at overtriage and undertriage which cause ethical problem. All in all, it has been observed that the respondents are in tendency to ethical desicions in disaster scenario and as their disaster triage knowledge level increases, ethical decision making tendencies also increase.The results are useful for determining the content and frequency of vocational and in-service training for healthcare professionals in disaster triage. Besides, they are expected to become a prospective guide for disaster triage teams in their fieldworks and for authorities who are responsible for the preparation of disaster planning.Keywords: Disaster, Disaster Administration, Disaster Triage, Ethical Principles of Disaster Triage, Ethical Decision Making. 190