Dolganca Moğolca dil ilişkileri

Türk dilleri ile Moğol dilleri yüzyıllar boyunca sayısız dil ilişkisi kurmuştur. Bu ilişkiler zaman zaman azalsa da her zaman devam etmiştir. Türk dilleri ile Moğol dilleri arasındaki en önemli temas Kuzey ve Güney Sibirya sahasında olmuştur. Türk dillerinin kuzeydoğu grubuna giren Dolganca, Moğolca ile dilsel temas kurmuştur. 17. yüzyıl ortalarına kadar Moğolların baskılarına maruz kalan Dolganlar bu tarihten sonra baskılara dayanamayıp daha kuzey bölgelere göç etmişlerdir. Türk dili coğrafyasından izole bir şekilde varlığını sürdüren Dolganca Türkçenin eskicil öğeleri barındırmakla birlikte aynı zamanda birçok Moğolca ögeyi de korumaktadır.Bu çalışmada, Dolgancadaki Moğolca birimler Lars Johanson'un kod kopyalama modeli ile ele alınmıştır. Buna göre sosyal açıdan baskın olan Moğolcadan Dolgancaya birçok dilbilimsel birim kopyalanmıştır. Kopyalanan ögeler incelendiğinde Moğolcadan genellikle bağımsız biçimbirimlerin Dolgancaya kopyalandığı tespit edilmiştir. Bağımsız biçimbirimler arasında fiiller ve isimler önemli yer tutar. Bağımsız biçimbirimler yanında bağımlı biçimbirimler de kopyalanmıştır. Türk dillerindeki kompleks fiil çekim sistemi nedeniyle çekim birimlerinin kopyalanmadığı görülür. Fakat türetim birimlerinin bağımsız biçimbirimlerle Dolgancaya kopyalandığı görülmüştür. Bağımlı biçimbirimler Dolgancadaki uygun koda kopyalandığında biçimsel sesbilgisi çeşitlenmeleri ortaya çıkmıştır. Kod kopyalamada çekici ve çekici olmayan özellikler bulunmaktadır. Bu çalışmada bağımsız ve bağımlı morfolojik birimlerin kopyalanmasında çekici ve itici özelliklere değinilmiş, Türk ve Moğol dillerindeki tipolojik benzerliklerin kopyalamadaki etkileri üzerinde durulmuştur. Turkic languages and Mongolian languages have had numerous sites of contact for centuries. Although there has been occasionally some decrease in the degree of contact, it has always existed. The most intense contact between the Turkic and Mongolian languages occurs in Northern and Southern Siberia. Dolgan, a northeastern Turkic language, interacted with Mongolian. Dolgan people, facing oppression at the hands of the Mongolians by the mid-17th century, relocated to the north. Thus, the Dolgan language, existing isolated from Turkic languages geography, both includes archaic elements from the Turkish language and also preserves many structures from Mongolian.In this study, Mongolian constituents in Dolgan language were examined according to the code-copying method described by Johanson (2003). The research indicated that many linguistic elements were copied to Dolgan from Mongolian, which was socially more dominant. The investigation into copied elements revealed that usually free morphemes from Mongolian were copied. Nouns and verbs occupy an important place among the free morphemes. In addition to free morphemes, bound morphemes were also copied from Mongolian. Due to the complex verbal template in Turkic languages, inflectional morphemes were not copied. However, it was observed that derivational morphemes with free morphemes were copied to the Dolgan language. Once bound morphemes were copied to the appropriate code in Dolgan, Dolgan gained morphophonological diversity. Code copying involves attractive and less attractive features. This study examines the relative attractiveness of free vs. bound morphemes in copying, and focuses on the effect of typological similarities in Turkic and Mongolian languages on copying. 144