Rum isyanı ve Yunanistan devletinin kuruluşu (1821-1830)

232 ÖZET 1821 Rum İsyanı, iç ve dış etkenlerle ortaya çıkan, Osmanlı Devletini maddi ve manevi alanda olumsuz yönde etkileyen bir olaydır. Osmanlı yönetiminin bozulması, rüşvetin artması, vergilerin ağırlığı ve uzun süren savaşların yarattığı olumsuz etkiler Rum İsyanının çıkışında önemli rol oynamıştır. Bunların yarn sıra, Rum ticaret burjuvazisinin gittikçe zenginleşmesi ve buna paralel olarak kültürel gelişme, 1789 Fransız İhtilalînîn getirdiği fikirlerin Rumlar arasında yayılması, Etniki Eterya Cemiyetinin faaliyetleri ve 1804 yılında çıkan Sırp İsyanı da bu isyanın çıkışına ortam hazırlamıştır. İsyan her ne kadar Eflak ve Boğdan'da başlamışsa da asıl Mora yarımadasında başarıya ulaşmış, ayaklanma bütün Akdeniz adalarına yayılmış ve Anadolu'nun Batı kıyılarına da sıçramıştır. Osmanlı Devleti, bu dönemde isyanı birden bire bastırıp etkisiz hale getirecek güçte değildi. Tepedelenli Ali Paşa'nın İsyanı ve Halet Efendinin uzun süre olayın gerçek yüzünü gizlemeyi başarması da isyanın genişlemesini kolaylaştırmıştır. İsyan Osmanlı Devletinde Müslümanlar ve Gayrimüslimler arasındaki ilişkileri bozmuş, Sultan II. Mahmut'un bütün Rum reayanın toptan katledilmesi buyruğu güçlükle geri alınabilmiştir. İsyanda rolü olan Patrik ve bazı ruhbanların idamı gerginliği artırmış, İstanbul, İzmir ve bazı şehirlerde protesto olayları yaşanmıştır. Osmanlı Devleti isyanı yalnız başına başaramayacağını anlayınca Mısır Valisi Mehmet Ali Paşadan yardım istemiş ve Mısır kuvvetlerinin233 gayretleri ile isyan bastırılmıştır. Ancak Osmanlı Devletinin rahat bir nefes almasına fırsat kalmadan, bu kez Avrupa Devletleri isyana müdahalede bulunarak Babıâli'yi arka arkaya gönderdikleri ültimatomlarla baskı altına almışlardır. Osmanlı Devletinin bu ültimatomları kabul etmemesi Osmanlı-Rus ilişkilerini kopma noktasına getirmiş ve 1828-1829 Osmanlı-Rus Harbinin çıkmasına neden olmuştur. Ruslarla giriştiği bu savaştan yenilgi ile çıkan Osmanlı Devleti, bu savaşın sonunda imzaladığı Edime Antlaşması ile hem büyük bir maddi yükün altına girmiş, hem de tebaası olan bir halkın bağımsızlığını tanıyarak Yunanistan Devletinin kuruluşunu kabul etmek zorunda kalmıştır. 234 SUMMARY The revolt of the Turkish citizens of Greeks in 1821 which had arisen due to internal and outer effects is an incident that had affected the Ottoman Empire negatively in material and morally. Disorganization of the administration in the Ottoman Empire, increase in bribery, burden of the taxes and the negative effects created by the long lasting wars have played a significant role in the beginning of the revolt of the Turkish citizens of Greeks. Besides, ever richening of the trade bourgeoisie of the Turkish citizens of Greeks, an in parallel to this, cultural development, the ideas brought forward by the 1789 French Revolution finding support amongst the Turkish citizens of Greeks, activities of Etniki Eterya Society and the Serbian Rebellion in 1804 have also prepared a medium for this revolt to begin. Have Although the revolt begun in Walechia and Moldovia, it has really gained succes in the Mora peninsula and by spreading to the whole of the Mediterranean islands, has leaped to the western parts of Anatolia. The Ottoman Empire in this period did not have the power to suppres this revolt. The rebellion of Tepedelenli Ali Pasha and Halet Efendi's success in covering for a long time the real reason of the revolt have also made the revolt expand easily. The revolt has degraded the relations between the Muslims and non -Muslims, and it has been difficult to persuade Sultan II. Mahmut to cancel his order for the235 slaughter of the non-Muslim subjects of the Ottoman Empire. The execution of the patriarch and some monks that have played a role in the revolt have increased the tension and have given rise to protest incidents in İstanbul, İzmir and some other citiec. When the Ottoman Empire have understood that it would not be able to suppres the revolt by itself, it has called for the help of Mehmet Ali Pasha, the Governor of Egypt, and the revolt has been suppressed with the effors of the Egypt forces. However, without giving a break, this time the European countries, by interfering to the revolt and sending ultimatums one after another, acceptance of these ultimatums by the Ottoman Empire has brought the Ottoman Russian relations to a breaking point and has given rise to the 1828-1829 Ottoman-Russian war. The Ottoman Empire being defeated in this war and losing many in material and morally, by signing the Edime Treaty at the end of war, has both undertaken a great deal of material burden and forced to accept the soverignty of a nation which were once its citisens. 244