Tip 2 diabetes mellituslu hastaların ayak komplikasyonlarının belirlenmesinde hemşirenin rolü

Araştırma, Tip 2 diabetes mellituslu hastalarda görülen diabetik ayak komplikasyonlarını saptamak, bu hastaların ayak bakımına yönelik davranışlarını belirlemek, hemşirenin etkin rolünü araştırmak ve eğitim programlarına yön vermek amacı ile gözlemsel-kesitsel-tanımlayıcı bir çalışma olarak planlandı. Araştırma, Mart-Nisan-Mayıs 1999 tarihleri arasında İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Diabet Araştırma ve Uygulama Merkezi ile Türk Diabet Cemiyeti Hastanesi polikliniklerine başvuran, olasılıksız örneklem yöntemi ile seçilen toplam 260 Tip 2 diabetli hastada gerçekleştirildi. Veri toplama aracı olarak; olguların sosyo-demografik özellikleri ve ayak bakımı davranışlarını belirleyen anket formu ile ayağın kas gücü, ısı, renk, nabız, ödem, hidrasyon, duyu kaybı, ülser, deformite ve risk kategorilerini belirleyen ayak değerlendirme formu kullanılmıştır. Koruyucu duyu testi, 5.07 Semmes-Weinstein monofilament kullanılarak yapılmıştır. Araştırmanın istatistiksel analizleri, SPSS paket programında anlamlılık sının 0.05 alınarak yapılmıştır. Sonuçlar değerlendirilirken niteliksel verilerin karşılaştırılmasında ki-kare veya Fisher's Exact testi kullanılmıştır. Sonuç olarak, olguların büyük bir bölümü tıbbi kontroller sırasında ayak muayenesi olmadıklarını ve ayak bakımına yönelik eğitim almadıklarım belirtmişlerdir. Hemşirelerin en önemli rollerinden biri olan hasta eğitiminde ise küçük bir grubuoluşturması dikkat çekicidir. Yapılan ayak muayenesi sonucu en sık karşılaşılan ayak problemleri ise sırasıyla; nasır, kemik çıkıntısı, koruyucu duyu kaybı, kuruluk/çatlaklık, çekiç/pençe parmak ve ayak ülseri olduğu görülmüştür. Ayak muayenesi sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda olguların büyük çoğunluğunun `Risk 0` kategorisinde olduğu belirlenmiştir. Eğitim yetersizliği hastaların öz-izlem olanaklarından yararlanmasını engelleyen bir durumdur. Diabetik hastalarda, ayak komplikasyonlarının önlenmesi ancak hastaların ayak bakımı hakkında yeterli bilgiye sahip olmaları ve uygulamaları ile mümkün olabilir. Bu nedenle hastalara, hemşireler tarafından düzenli olarak diabetik ayak bakımına yönelik eğitimlerin verilmesi ve ayak muayenelerinin yapılması, bunun için de bu tür eğitimleri verebilecek ve ayak muayenesini yapabilecek özel hemşirelerin yetiştirilmesi önerilmektedir. 92 SUMMARY This study was performed on an observal, cross-sectional, defining basis to diagnose diabetic foot complications in patients with Tip 2 diabetes mellitus, to determine behaviours directed at foot care in these patients, to investigate the role of the nurse and direct the educational programmes. For this study a total of 260 patients with tip 2 diabetic were selected with the method of improbability example from patients who had recourse to polyclinics of Istanbul University Faculty of Medicine Diabet Investigation and Practising Centre and Turkish Diabet Association Hospital. Data were collected using a questionnaire addressing to identify socio- demografic features and foot care behaviours. An evaluation form was also used to determine the muscle strength, heat, colour, pulse, eudeme, hidration, sense loss, ulcer, deformation conditions and rise categories of the foot. Sense test was made using 5.07 Semmes-Weinstein monofilament. Statistical analyses of the study were made using the SPSS statistical package taking 0.05 as the significance level. Comparisions of qualitative datas were made using the chi-square or Fisher's Exact test. As a result most facts declared that foot examination wasn't made during their medical controls and that they weren't educated about foot care. It is remarkable that the patient education which is one of the most important roles of the nurses constitudes only a small group. The most common foot problems faced at foot examinations are as93 follows; corn, hallux vagus, sense loss, dryness, crackness, hammer toes and foot ulcer. Occording to the datas obtained from the results of the foot examinations. It is determined that the most of the facts are in `Risk 0`category. Lack of education prevents patients from benefiting self-observing possibilities. Preventing foot complications in diabetic patients is only possible through enough eduaction and practice. That's why it is suggested that patients should be educated by nurses about diabetic foot care and they should have foot examinations done regularly and for this, special nurses who are capable of educating and examining foot should be trained. 112