Bankacılık sektöründe türev araçlarının yeri ve Türk bankacılık sektörüne etkileri

Bankacılık bilişim ve teknoloji alanında gelişmeleri oldukça yakın takip eden, bünyesinde çeşitli disiplinlerden üst düzey personel çalıştıran bir sektör olarak son yıllarda öne çıkmaktadır. Bankacılıkta büyüme ve karlılık sıkıntılılarının yaşandığı dönemlerde yeni ürünler ve özel yöntemler geliştirilerek sıkıntılar aşılmaya çalışılmaktadır. Bu ürünlerin ve özel yöntemlerin başında türev araçlar gelmektedir. Çalışmada türev araçlarının nasıl doğduğu ne gibi çeşitleri olduğu ve hangi alanlarda kullanıldığı araştırılarak bankacılık sektöründeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Küresel bankacılığın gelişimine türev araçlarının en önemli katkısı farklı para cinslerinden kaynaklı risklerin elimine edildiği swap (takas) türevlerinin kullanımı olduğu anlaşılmaktadır. Bu mekanizma ile pek çok yabancı kurum gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere kredi verme mekanizmalarını kullanmışlardır. Ülkemiz bankaları da bu yapıdan özellikle 1990'lı yılların ortasından itibaren yararlanmaya başlamıştır. Bankalarımızın gelişimine yurtdışı kurumlardan elde edilen sendikasyon ve sekuritizasyon kredilerinin önemli katkıları olmuştur. Bu krediler kullanılırken aynı zamanlarda türev piyasalar da aktif hale gelmeye başlamıştır. Günümüzde bankalarımız bilançolarında bulunan yabancı para pozisyonlardan kaynaklanan risklerin bertaraf edilmesi amacıyla yoğun şekilde türev araçları kullanmaktadırlar. Türev araç kullanışının bir diğer yolu olan varlık yaratma süreci, küresel bankacılık sisteminde özellikle de Amerika'da çok fazla kullanılmaktadır. Belirli bir büyüklüğe gelen Amerikan bankaları büyümelerini sürdürmeleri için gerekli duydukları kaynakları bilançolarındaki kredileri varlıklaştırıp satarak elde etmişlerdir. Bu mekanizma ülkemizde henüz çok fazla aktif olarak kullanılmamaktadır. Yakın zamanlarda katılım bankacılığında uygulanmaya başlayan kira sertifikaları ile bu alanda bir adım atılmıştır. Ancak henüz küresel ölçeklere göre oldukça düşük arz bulunmaktadır. Bankalarımız gelişim için kaynak arayışı içindedir. Sadece yabancı döviz cinsinden elde edilecek kaynaklar hem takas maliyetleri hem de riskleri nedeniyle öz kaynak karlılığını düşürmektedir. Bu nedenle varlığa dayalı menkul kıymet yaratım süreci bankacılığımız için önemli bir gelişme alanı olarak ortaya çıkacaktır.Anahtar Kelimeler: Türev araçlar, bankacılık, finansman ihtiyacı, sendikasyon, varlığa dayalı menkul kıymet. Banking stands out as an industry which following in the development of the information and technology and employing high-level staf from various disciplines. When in the period of growth and profitability difficulties experienced in the sector, new technics and special methods needing has emerged. One of the most important developed new tools are derivatives. It has tried to examined in the study how the derivatives emerged, what kind of varieties originated, which areas they used and tried to determine their role in the banking sector. It is understood that the use of derivative instruments has significant contribution to the development of the global banking with swap instruments which eliminates the risks associated with different currencies. Many financial trusts used this mechanism for creating huge amount of credit lines to the developed and developing countries. Our country banks since mid 1990s have started to benefit from this mechanism.Sydications and securitization loans have made significant contributions to development of the our banks. While starting to used these credit lines at the same time the derivatives emerged at our banking system. Today, Turkish banks are using derivatives extensively to eliminate the risk arising from the foreing currency position in the balance sheets. Another version of derivative transaction are being used to the securitizations process at the global banking system, especialy in America. Us banks that have a certain size, achieved necessary resources for continuing their growth by selling certain credits from their balance sheets via securitization process. This proces are known in our country but not have active using. Sukuk sertificates are being created by participations banks recently, however these are still quite low compared to global supply. Our banks are in the search for resources to contunie their growth. Foreing resources contain currency risk and reduces the return on equity because of swap costs. Therefore, we thouht asset-backed securities will emerge as a major growth area for our banks in the near future. Keywords : Derivative instruments, banking industry, financing needs, syndcations, securitizations. 206