Türkiye nüfus ve sağlık araştırması verilerinde 5 yaş altı çocuklarda fazla kilolu/ şişman olma sıklığı ve ilişkili faktörler

Bu çalışmada 1993, 1998, 2003, 2008, 2013 yıllarında yapılan Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) verileri kullanılarak beş yaş altı çocuklarda fazla kilolu/şişman olma sıklığı ve ilişkili olabilecek faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. TNSA çeşitli sağlık konularında bilgi sağlayan çok aşamalı, tabakalı ve ağırlıklı örnekleme sahip araştırmalar serisidir. Çalışma ikincil analiz şeklinde gerçekleştirilmiştir. Görüşme yapılan her haneden bir çocuk (en son doğan) araştırmaya dahil edilmiştir. TNSA 1993'den 2194, TNSA 1998'den 1950, TNSA 2003'den 2804, TNSA 2008'den 1990 ve TNSA 2013'ten 2033 olmak üzere toplamda 10,971 beş yaş altı çocuk ve bu çocukların yaşadıkları hanehalkı ile ilgili bazı özellikler çalışmada incelenmiştir. Analizlerde Ki-kare testi ve Hiyerarşik Lojistik Regresyon analizi kullanılmıştır. Farklı özellikleri dikkate alan dört model ile değerlendirme yapılmıştır. Fazla kilolu/şişman olma prevalansı hem hanedeki tüm beş yaş altı çocuklar (n=14,469) için hem de ileri analizlerin yapıldığı hanedeki en küçük beş yaş altı çocuk (n=10,971) için hesaplanmıştır. TNSA 1993, 1998, 2003, 2008 ve 2013'te yaşa-göre-beden kütle indeksine göre hanedeki tüm beş yaş altı çocuklarda fazla kilolu/şişman olma sıklığı sırası ile %5,6; %5,0; %10,0; %10,9; %11,3 ve tüm yıllarda %8,5'tir. Hanedeki en küçük beş yaş altı çocuklarda sırası ile %5,5; %4,8; %10,1; %11,7; %12,3 ve tüm yıllarda %8,8'dir. Lojistik regresyon analizinde final modellerde TNSA 1993'te hanenin bulunduğu bölge, anne yaşı, annenin beslenme durumu, çocuğun yaşı ve cinsiyeti, emzirilme durumu, bodurluk durumu ve doğum öncesi bakım alma durumu; TNSA 1998'de refah dilim indeksi, çocuğun cinsiyeti ve bodurluk durumu; TNSA 2003'te hanenin bulunduğu bölge, çocuğun yaşı ve cinsiyeti, emzirilme durumu, bodurluk durumu; TNSA 2008'de yerleşim yeri, çocuğun doğum ağırlığı, bodurluk durumu ve doğum öncesi bakım alma durumu; TNSA 2013'te hanenin bulunduğu bölge, annenin çalışma ve medeni durumu, çocuğun yaşı ve bodurluk durumu; tüm yıllarda ise araştırma yılı, hanenin bulunduğu bölge, refah dilim indeksi, annenin beslenme durumu, çocuğun yaşı, cinsiyeti, bodurluk durumu ve doğum öncesi bakım alma durumu ilişkili faktörlerdir. Sonuç olarak fazla kilolu/şişman olma durumu TNSA serilerinde yıllara göre değişiklik göstermektedir. This study aims to determine overweight/obesity related factors in children under five years by using data from Turkey Demographic and Health Survey (TDHS) executed in 1993, 1998, 2003, 2008, 2013. The TDHS provides information on various health issues. TDHS has a weighted, multi staged, stratified cluster sampling approach. The study is a secondary analysis performed on TDHS. Last child of each interviewed household was included in the study. There were 2194 children from TDHS 1993, 1950 from TDHS 1998, 2804 from TDHS 2003, 1990 from TDHS 2008, 2033 from TDHS 2013, and in total 10971 children aged under five years were included in the study. Some important features of children, which were related to the characteristics of households, were evaluated. Chi-square and weighted hierarchical logistic regression analyses were used. Four models depending on different basic features were established. Prevalence of overweight/obesity was calculated separately for all children (n=14,469) as well as for the last children (n=10,971) of the household, who were under five years of age. According to the body mass index-for-age, the frequency of overweight/obesity of children under five years was 5,6%; 5,0%; 10,0%; 10,9%; and 11,3% respectively for the TDHS 1993, 1998, 2003, 2008, 2013 and 8,5% for all TDHSs, cumulatively. The frequency of overweight/obesity status of last children under five years were 5,5%, 4,8%, 10,1%, 11,7%, and 12,3% respectively, and 8,8% in all TDHS, cumulatively. In the final model of the logistic regression, the variables that were independently associated with overweight/obesity were: region of the household, maternal age, mother's nutritional status, age and sex of the child, breastfeeding status, stunting status, and prenatal care for TDHS 1993; wealth index quintiles, sex of the child and stunting status for 1998 TDHS; region, age and sex of the child, breastfeeding status, stunting status for 2003 TDHS; type of place of residence, birth weight of the child, stunting status and prenatal care for 2008 TDHS; region, the mother's occupational and marital status, the child's age and stunting status for 2013 TDHS; and year of TDHS, region, wealth index quintiles, nutritional status of the mother, age of the child and sex, stunting status and the prenatal care for the all TDHSs cumulatively. As a result, overweight /obesity varied in the subsequent TDHSs. 161