A.S. Puşkin'in 'Maça Kızı' adlı eseri üzerinden Rusçadan Türkçeye çeviride transformasyon teorisi

Bulunduğumuz yüzyıl ve 20. yüzyıl, kişilerin ve kurumların etkileşimi noktasında en üst seviyeye gelmiştir. Bu etkileşim, sosyal, ekonomik, askeri, siyasi, dini ve bilimsel olmak üzere birçok alanda yaşanmıştır. Şüphesiz dil ve dolaysıyla çeviri, bu etkileşimin ilk basamağını oluşturmaktadır. Bu nedenle nitelikli çeviriye ya da çeviribilimde kullanılan terminoloji ile eşdeğer çeviriye ulaşabilmek adına, birçok bilimsel çalışma yapılmıştır. Çalışmanın konusu olan çeviride transformasyon teorisi de eşdeğer çeviriye ulaşabilme çabalarından biridir. Dilbilimci ve çeviri üzerine çalışmaları olan Eugene Albert Nida, kaynak dil birimlerini erek dil birimlerine dönüştüren ve eşdeğer çeviriye ulaşmayı amaçlayan çevirmen için bir model oluşturmaya çalışmıştır. Nida, Amerikalı dilbilimci Noam Chomsky'nin üretici dilbilgisi teorisinden esinlenmiştir. Bu kuram dilbilgisel kurallarla sonsuz sayıda cümle üretilebileceğini savunur. Nida, Chomsky tarafından öne sürülen bu savın, çeviri alanında, kaynak dil ve erek dil arasında da kullanılabileceğini ileri sürerek eşdeğer çeviriye ulaşılabileceğini savunmuştur. Böylelikle, öne sürmüş olduğu bu teoriyi, kaynak dil ve erek dil temelli ele alması yönüyle ve eşdeğerliği amaç edinmesiyle dilbilimden bağımsız bir zemine oturtmuştur. Nida ayrıca, çeviri sırasında diller arasında yaşanan dönüşümü sınıflandırmıştır. Transformasyon teorisi gerek Batılı gerekse Rus bilim insanları tarafından farklı şekilde ele alınmıştır. Teorinin uygulama alanına aktarılmasına önemli katkısı olan bilim insanlarından biri de Rus çeviribilimci Vilen Naumoviç Komissarov'dur. Komissarov çeviri sırasında yaşanan dönüşümleri Rusça ve İngilizce üzerinden dizgesel olarak sınıflandırmıştır. Komissarov, yaptığı çalışmalarda teorinin daha çok uygulama sahasında çevirmene katkı sağlamasını amaçlamıştır. Bu nedenle çalışmamızın uygulama bölümünde, Komissarov'un yapmış olduğu çalışmalardan faydalanılacaktır. Çalışmada A. S. Puşkin'in `Maça Kızı` adlı eserinin Ataol Behramoğlu tarafından yapılan çevirisi transformasyon teorisi temelinde örneklerle ele alınacaktır. Çalışma, çeviride transformasyon teorisinin Türkiye'de çeviribilim alanında ilk kez ele alınıyor olması açısından önemlidir. Ayrıca, teorinin Rusça kaynak dil ve Türkçe erek dil üzerinden ilk kez uygulamalı olarak verilmesiyle çeviribilim alanına hem teorik hem de uygulama alanı bakımından katkı sağlaması amaçlanmaktadır.Anhatar Kelime : Transformasyon teorisi, Nida, eşdeğerlik, Puşkin, Maça Kızı, Komissarov In the present and the past century, the interaction between individuals and institutions have reached the top level. This interaction have been observed in many areas including social, economic, military, political, religious and scientific areas. Surely language, thus translation, is the first step of this interaction. Therefore, many scientific studies have been conducted in order to achieve high quality or equivalent translation with the terminology used in translation studies. The transformation theory in translation studies is one of the attempts to achieve the equivalent translation. Eugene Albert Nida, a linguist who has studies on translation, has attempted to create a model for translators to transform the source language units to the target language units. Nida was inspired by the American linguist Noam Chomsky's theory of generative grammar. This theory argues that, with the use of grammatical rules, one can produce an infinite number of sentences. Nida makes use of this argument in translation studies arguing that it can be used in the relation of the source language to the target language in order to achieve equivalent translation. Based on this assumption, he has classified the transformations taking place during translations between languages. The theory of transformation has been handled differently by Western scientists and Russian scientists. One of the scientists who contributed to the transfer of theory to the field of practice is Russian translator, Vilen Naumovic Komissarov. Komissarov has systematically classified transformations during the translation process through Russian an English. He intended to make the theory more useful in practice fort he translators. For this reason, we will benefit from the work done by Komissarov in the application section of our work. In this study, the translation of A. S. Pushkin's `The Queen of Spade` translated into Turkish by Ataol Behramoğlu will be handled with examples on the basis of transformation theory. The study is important for its use of the transformation theory fort he first time in the field of translation studies in Turkey. Moreover, it is aimed to contribute to the field of translation studies from both theoretical and practical aspects by the application of the theory for the first time on the interaction between Russian language as the source language and Turkish language as the target language.Key Word : Transformation theory, Nida, equivalence, Pushkin, The Queen of Spades,Komissarov 155