Bazı yenilebilir bitkilerin antiradikal, antibakteriyel ve antikanser özellikleri ile içerdikleri fitokimyasal bileşiklerin saptanması

Bitkilerde doğal yolla meydana gelen antioksidan bileşikler antibakteriyel, antikanser ve antiradikal özellikler gösterirler. Bu antioksidan bileşikler bitkilerin meyvelerinde, tohumlarında, çiçeklerinde, kabuklarında ve köklerinde bol miktarda bulunmaktadır. Yapılan çok sayıda araştırma meyve ve sebzelerin bol miktarda tüketilmesinin hastalıklara yakalanma oranını düşürüp, kalp-damar rahatsızlıklarında, kanser vakalarında ve ölüm oranlarında belirgin düzeyde azalmayı sağladığını göstermiştir. Bitkilerin sahip olduğu potansiyel antiradikal, antibakteriyel ve antikanser özelliklerin belirlenmesi ve bitkilerin içerdiği fitokimyasal bileşiklerin (fenolik asitler, flavonoitler, vitaminler, steroller, yağ asitleri, vs) belirlenmesi son yıllarda büyük bir ilerleme kaydetmeye başlamıştır. Ayrıca son zamanlarda antibiyotiklere dirençli bakterilerin ortaya çıkması ve sentetik antibiyotiklerin, kanser ve tümör tedavisinde kullanılan sentetik ilaçların sahip olduğu istenmeyen yan etkiler, doğal kaynaklı antibiyotikler ve ilaçların üretilmesine öncülük etmiştir.Bu çalışmada Elazığ ve çevresinden toplanan Celtis tournefortii (dağdağan), Malva neglecta (ebegümeci), Rheum ribes (ışgın), Rumex acetosella (kuzukulağı) ve Portulaca oleracea (semizotu) bitkilerinin su, etanol ve metanol ekstrelerinin antiradikal, antibakteriyel ve antikanser özellikleri ve bu bitkilerin içerdiği fitokimyasal bileşikler saptandı. Ekstrelerin antiradikal özellikleri DPPH, ABTS ve OH radikali yok etme testleri ile incelenirken; antibakteriyel özellikleri ise Bacillus megaterium, Bacillus subtilis, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Listeria monocytogenes, Klebsiella pneumonia, Proteus vulgaris, Staphylococcus aureus bakterileri ve Candida albicans mayası gibi enfeksiyona neden olabilen farklı mikroorganizmalara karşı belirlendi. Bu bitkilerin antikanser özellikleri MCF-7 (insan meme kanseri), HCT-116 (insan kolon kanseri), PC-3 (insan prostat kanseri) ve A2780 (insan over kanseri) hücreleri üzerinde in vitro şartlar altında MTT testiyle saptandı. Ayrıca bu beş bitki türünün içerdiği vitaminler, steroller, flavonoitler, fenolik asitler ve yağ asitleri de tayin edildi.Sonuçlara göre M. neglecta metanol ve C. tournefortii su ekstresinin OH radikali yok etmede; P. oleracea su ekstresinin ABTS radikali yok etmede; R. ribes ve R. acetosella su, etanol ve metanol ekstrelerinin OH, ABTS, DPPH radikali yok etmede standart antioksidan BHT'den daha yüksek aktivite gösterdikleri belirlendi. Ekstrelerin antibakteriyel aktiviteye sahip oldukları, özellikle bazı bakteri türlerini standart antibiyotikten daha etkili yok ettikleri gözlendi. Bu tezdeki bitkilerin MCF-7, HCT-116, PC-3 ve A2780 kanser hücreleri üzerinde artan doza bağlı olarak çok etkili antikanser aktivite gösterdikleri belirlendi (p