Dumluca, Dümrek (Karacakaya), Karkın ve Karaçam (Adatepe) (Sivrihisar-Eskişehir) civarındaki silisleşmiş ultramafik kayaçların maden jeolojik incelenmesi

ÖZET Yüksek Lisans Tezi DUMLUCA, DÜMREK (KARACAKAYA), KARKIN VE KARAÇAM (ADATEPE) (SİVRİHİSAR-ESKİŞEHİR) CİVARINDAKİ SÎLİSLEŞMİŞ ULTRAMAFİK KAYAÇLARIN MADEN JEOLOJİK İNCELENMESİ Evren ATAKAY Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Danışman: Doç.Dr. 1. Sönmez SAYILI Bu tez çalışması Eskişehir Mihalıççık civarında yüzeylenen serpantinit ve serpantinleşmiş peridotitler içinde yer alan 4 ayrı sektördeki yeşil, beyaz, kahverengi opal ve kalsedon oluşumlarım ve bu oluşumların yan kayaçlarının minerolojik- petrografik ve jeokimyasal olarak incelemelerini kapsamaktadır. Karacakaya köyü kuzeybatısında yer alan birinci sektörde serpantinitler, serpantinitlerin doğusundaki tektonik hat boyunca KB-GD doğrultusunda uzanan, damarlar ve mercekler şeklinde yer alan yeşil opal zonu ve silisli kayaçlardan oluşmaktadır. Yeşil opallerin renklerinin serpantin kalıntıları ile bağlantılı olma olasılığı yüksektir. Opal ve kalsedon oluşumlarının tektonizmanın yarattığı kırıklara ve boşluklara giren silisli çözeltilerin meteorik sularında etkisiyle hızlı soğuması sonucu önce opalleri daha sonra da kriptokristalin silis damarları ve onları kesen kuvars damarlarım oluşturduğu varsayılmıştır. İkinci sektör olan Dumluca köyü kuzeyinde yer alan çalışma alanı içinde, serpantinleşmiş peridotitler yayılım göstermektedir. Bu peridotitlerin aralarında açık yeşil-yeşil-açık kahverenkli camsı parlaklığı olan opal damarları yer yer izlenmektedir. Opal oluşumlarının belli doğrultularda olması onların peridotitlerin kırıklarının arasına giren silisli çözeltiler olduğunu göstermektedir. Serpantinleşmiş peridotitlerin karbonatlı ve silisli damarlar tarafından kesilmesi talklaşmalar ve mika mineralleri içermeleri opal ve kalsedon ouşumlarının hidrotermal silisleşmelerle ve bir anlamda da listveitleşme ile ilişkilidir.Üçüncü bölge Karton koya güneyinde yer almaktadır. Bu bölgede serpantinleşmiş peridotitler ve bunların yer yer silisleşmiş ve karbonatlaşmış kesimleri izlenmektedir. Bu birimin içinde hem birbirini kesen hem de birbirlerine yaklaşık paralel olarak uzanan beyaz opal damarları gözlenmektedir. Tüm kayaç silis ve karbonat damar ve damarcıkları tarafından kesilmiştir. Dördüncü bölge olan Karaçam köyü kuzeyinde yer alan çalışma alanında en alt birimi serpantinleşmiş peridotitler oluşturmaktadır. Üste doğru hematit ve limonitten oluşan yumuşak karakterli bir zondan beyaz renkli killi ara seviyeler içeren saprolit zonuna daha sonra da silisli kabuğa geçiş görülmektedir. Bu dikey zonlanma lateritik bir oluşuma ağırlık kazandırmakta ancak bazı veriler bu lateritleşmenin hidrotermal çözeltiler tarafından etkilenmiş olabileceğini düşündürmektedir. 2002, 96 sayfa ANAHTAR KELİMELER: Eskişehir, Karacakaya, Dumluca, Karton, Karaçam, serpantinit, opal-kalsedon, latent, listvenit n ABSTRACT Master Thesis MINING GEOLOGICAL INVESTIGATIONS OF SILICIFIED ULTRAMAFIC ROCKS NEAR DUMLUC A- DÜMREK (KARACAKAYA) -KARKIN AND KARAÇAM (ADATEPE) VILLAGES, SİVRİHİSAR, ESKİŞEHİR, TURKEY. Evren ATAKAY Ankara University Graduate School of Nature! and Applied Sciences Department of Geological Engineering Supervisor: Assoc. Prof. Dr. î. Sönmez SAYILI This thesis includes mineralogy, petrography and geochemical investigations of green, white, brown opal and calcedony occurences and their host rocks which are located four different area near Mihalıççık, Eskişehir. At the first area, located north of Karacakaya, seipantinites, veins and lenses of green and white opal zone which extends along tectonic line trending NW-SE direction and silicified rocks are observed. The color of green opal should be related with serpantine relicts. It's believed that the occurrence of opal and chalcedony are dealed with silicified solutions injected through the tectonic zones ascending along fractures and cracks with the addition of meteoric waters causing fast cooling of solutions. Thus, it is supposed that at firs stage, opal occured following chriptocrystalline quartz matrix and later on quartz veins formed cutting them. In the second area located north of Duruluca, serpantinized ultramafic rocks distrubuted over large areas. Among this peridotites light green-green-light brown opal veins are situated. Opal occurences are observed in the same directions which indicate that they are siliceous solutions which were injected in the fractures of peridotites. Serpantinized peridotites were intersected by the carbonatized and silicified solutions, which can be related to opal and chalcedony occurences. They may be derived from hydrotermal solutions and/or listvenitization process. inThe third section is situated south of Karkin village. Main units consist of serpantinized peridotites and silicified and carbonatized rocks. In this unit, It is observed that opal and calcedony veins are both intersected and lying nearly paralel at each other. The last section is comprising serpantinized peridotites located north of Karacam village. They are overlain by respectively hematite, limonite, saprolite zone and siliceous zone. This vertical zoning suspects one to be formed by lateritic processes, but some data let to suppose effects of hydrotermal solutions over laterites. 2002, 96 pages KeyWords: Eskişehir, Karacakaya, Dumluca, Karkin, Karaçam, serpantinite, opal-chalcedony, laterite, listvenite. IV 96