Ebu'l-muîn en-Nesefî bağlamında Mâturîdî gelenekte Mu'tezile karşıtlığı

Mu'tezile ve Mâturîdiyye mezhepleri tarih içinde İslâm coğrafyası üzerinde derin etki bırakan iki itikadî mezheptir. Her ikisi de rey zihniyetine ve genel çerçevede Hanefî düşüncesine sahip olmalarına rağmen birbirlerinden farklılık göstermektedir. Mâturîdî geleneğin içerisinde Mu'tezile mezhebine karşı sert ve olumsuz bir tavır söz konusudur. Çalışmamız bu akılcı mezheplerin birbirlerine karşı gösterdiği bu karşıtlığın nedenlerini ortaya koymaktadır. Aynı zamanda bu ana konuyu aydınlatmak adına, Mu'tezile mezhebinin Hanefîlik ile olan ilişkisinde tarih içinde gelişen kırılma noktaları, yol ayrımları, Ebu'l-Muîn en-Nesefî (508/1115)'nin Mâturîdiyye mezhebindeki yeri ve bu mezhebi sistemleştiren kişi olarak Mu'tezile'yi tenkit ettiği konular ele alınmıştır. Tezimiz iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde iki akılcı mezhep Mu'tezilî ve Mâturîdî zihniyetlerin mezhepleşme süreçlerine ve tarih içindeki Hanefîlik ile ilişkisine değinilmektedir. İkinci bölüm ise Mâturîdî mezhebinin ikinci kurucusu olarak atfedilen Ebu'l-Muîn en-Nesefî'nin Mu'tezile mezhebini eleştirme nedenlerinin arka planını, adı geçen âlimin eserlerinin bilgi kaynaklarını, yöntemini, eserlerinde tenkit ettiği Mu'tezilî şahsiyetleri ve kelami görüşleri içermektedir.Anahtar Kelimeler: Hanefîlik, Mu'tezile, Mâturîdîlik, Karşıtlık, Ebu'l-Muîn en-Nesefî, Tabsiratü'l Edille, Kitabü't -Temhîd, Bahru'l Kelâm. Mu'tazila and Māturīdism are the sects that have left an indelible impression on the Islamic geography in history. Although they both have a mentality of mind and Hanafī thought in general, they differ from each other. There is a harsh and negative attitude towards Mu'tazila sect within the Māturīdi tradition. Our study puts forward the reasons for this controversy between these rational sects. At the same time, in order to elucidate this main issue, turning points, road divisions, historical distinctions in the relation of the Mu'tazila sect with Hanafism, the place of Abū Mu'īn al-Nasafī (508/1115) and the systematicization of this sect as Mu'tazila was criticized. Our thesis consists of two parts. In the first part, The sectarianization process of Mu'tazila and Maturīdī mindsets as being two rational sects and their relationship with Hanafī in history. The second part contains the reasons of criticism of Abū Mu'īn al-Nasafī who is referred to as the second founder of the Māturīdism sect, on the Mu'tazila sect, sources of information, methodology of above mentioned scholar's works, Mu'tazilī figures criticized in his works and their Islamic theological opinions.Key Words: Hanafī, Mu'tazila, Māturīdism, Controversy, Abū Mu'īn al-Nasafī, Tabsiratu'l Adillah, Kitabu't-Tamhīd, Bahru'l Kalām. 215