Türkiye-Avrupa birliği ilişkilerinde dinin rolü

Türkiye'nin `uzun ince bir yol` benzetmesiyle nitelendirilen AB'ye üyelik serüveninde, ilişkilerin resmi olarak başladığı 1959 yılından bugüne çok büyük bir mesafe alındığını öne sürmek mümkün değil. Türkiye'nin üyeliğine pratik nedenlerle (ülkenin büyüklüğü, yoksulluk, kırsal yapı, komşu ülkelerin istikrarsızlığı gibi) yapılan itirazların yanı sıra, kültürel-dinsel yapıyı temel alan itirazlar da yükselerek artmış, `Türkiye'nin Avrupa'nınkinden farklı bir kültürel-dinsel tarihe ve uyumsuz değerler sistemine sahip olduğu` iddiası siyasi ve dini birçok çevre tarafından yüksek sesle ifade edilir olmuştur. Türkiye'nin AB ülkeleri ile kıyaslandığında sahip olduğu farklılıklar, ya da AB ülke vatandaşlarının farklılık olarak gördüğü değerler, Türkiye'nin AB üyeliğinin her yönüyle –özellikle kültürel, dinsel ve ekonomik boyutu– tartışılmasına yol açmaktadır.Bu çalışmayla amacımız Türkiye'nin AB üyelik sürecinin önündeki en önemli engellerden biri olduğunu düşündüğümüz kültürel ve dini farklılıkların, Türkiye-AB ilişkilerini siyasi ve sosyal alanda etkileme düzeyini ortaya koymaktır. Bu bağlamda, Türkiye'nin Avrupa normlarına uyumu konusunda, kültürel faktörlerin, özellikle de dinin, üyelik sürecinde oynadığı rolün ortaya konması, ilişkilerin seyrini anlamak açısından gerekli görünmektedir. Bu gereklilikten dolayı, Türkiye-AB arasındaki ilişkilerde `tarafların sahip oldukları dini inançların, bütünleşme müzakerelerine ne ölçüde etki ettiği ve kamuoyunu ne düzeyde etkilediği` tarihsel bellekteki imgelerin de etkisiyle ele alınmıştır.Bu gereksinimden hareketle din faktörünün Avrupa kimliği içindeki önemi, üyelik sürecine etkisi ve Türkiye'nin farklı dini ve kültürüyle bu kimliğe potansiyel katkısı, bu çalışmada ele alınan başlıklar arasındadır. Bu yönüyle tez, Türkiye'nin farklı dini/kültürel geleneği ile AB normlarına uyum sağlayabilmesi konusunda bir analiz sunmayı, Türkiye-AB ilişkilerinde dini kanaatler ve tercihlerin tarafların karar verme süreçleri üzerindeki etkilerinin bir değerlendirmesini yapmayı amaçlamaktadır.Anahtar Kelimeler: Türkiye, Avrupa Birliği, Din, Kimlik, Kültür, Modernleşme, Küreselleşme, Sekülerleşme It is not possible to claim that Turkey's process of the membership for the EU, which is described as `a long road ahead`, has considerably advanced since the relations between the two parties officially begun in 1959. The objections based on cultural-religious structure as well the practical objections (such as size of the country in terms of area and population, poverty, rurality, instability of neighbor countries) have increasingly raised. Moreover, the claim that `Turkey has a different cultural-religious history than Europe's and an incompatible system of values` has been uttered by many political and religious circles. Comparing to EU countries, Turkey's differences or its values seen as discrepancies by the citizens of the EU cause the membership of Turkey for the EU to be discussed in its all aspects, especially cultural, religious, and economical dimensions. This study aims to explore the influence level of cultural and religious differences in social and political areas to the relation of Turkey and the EU, which I believe as one of the most prominent obstacles in front of Turkey's process of membership for the EU. Thus, for better understanding the patterns of Turkey and the EU relations, it is necessary to present the role of the cultural factors, and especially the role of religion, in the process of membership in terms of Turkey's compatibility to the EU norms. So, I have examined `to what extent the two parties' religious beliefs effect the unifying negotiations and impress the public opinion` in Turkey-the EU relations by keeping the images of historical memory in mind.By taking these issues into the account, I have studied the importance of religion in the identity of the EU, its influence to the process of the membership, and the potential contribution of Turkey with its distinct religion and culture to this identity. Thus, this dissertation aims to give an analysis about Turkey's compatibility to the EU norms with its different cultural/religious tradition and to present an evaluation of the influences of religious opinions and preferences on the two parties' decision-making process in Turkey-the EU relations.Keywords: Turkey, European Union, Religion, Identity, Culture, Modernization, Globalization, Secularization 287