Türkiye'de turizm talebinin belirleyicileri: Panel veri analizi

Bu çalışmanın amacı, Türkiye için turizm talebi belirleyicilerini panel veri analizi ile tahmin etmektir. Tezin bulgularının turizm politikalarının belirlenmesi için yol gösterici olması beklenmektedir. Çalışmada, Türkiye'ye en çok turist gönderen 19 ülkeye ait 2012 – 2016 dönemi verileri kullanılarak panel veri analizi uygulanmıştır. Literatürde, Türkiye için yapılan ampirik çalışmalarda turizm talep ölçütü olarak genellikle turist sayısı kullanılmaktadır. Bu çalışmada, literatür araştırmamıza göre Türkiye için ilk kez ülkeler bazında turizm gelirleri turizm talep ölçütü olarak kullanılmıştır. Bağımlı değişken olarak turizm talebinin alternatif ölçütleri kullanılarak ve literatürdeki turizm belirleyicileri açıklayıcı değişkenler olarak tanımlanarak turizm talep fonksiyonunu tahmin etmek için alternatif modeller oluşturulmuştur. Modeller, havuzlanmış en küçük kareler, sabit ve rassal etkiler panel veri modelleri ile tahmin edilmiştir. Devamında, sağlamlık kontrolü yapılmıştır. Alternatif modeller arasından en iyileri iktisadi öngörülere uygunluk ile ekonometrik kıstaslara ve testlere göre seçilmiştir. Bu şekilde, turist sayısının ve turizm gelirlerinin talep ölçütü olarak kullanıldığı iki model belirlenmiştir. Ampirik bulgularımıza göre her iki modelde de Türkiye'nin uluslararası turizm talebi ile turist gönderen ülkelerin gelirleri arasında pozitif bir ilişki tespit edilmiştir. Bu ilişki turizm talep ölçütü olarak turizm gelirlerinin kullanıldığı modelde istatistiki olarak anlamlı çıkmıştır ve bulgularımıza göre turizm talebinin gelir esnekliği %0.3398'dir. Ülkelerin gelir düzeyinin artması Türkiye'ye yönelik uluslararası turizm talebini artırmaktadır. Yurtdışından gelen turist için Türkiye'nin göreli turizm fiyat düzeyi ile turizm talebi arasında iki modelde de negatif yönlü anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Tüm modellerimizde göreli turizmin fiyat esnekliklerinin mutlak değerleri 1'den büyüktür. The purpose of this study is to examine the determinants of demand for tourism for Turkey by using panel data analysis. We expect that findings of this thesis would be a guide for tourism policy determination. In this study, panel data technique is applied by assessing 19 countries' data between 2012-2016 which sent most tourists to Turkey. In literature, generally tourist arrivals have been used as a measure of tourism demand in empirical studies for Turkey. According to our literature research, for the first time tourism expenditures based of each country are also used as the tourism demand measure for Turkey. Alternative models are composed to estimate the function of tourism demand by using alternative measures of tourism demand as the responding variable and describing tourism determinants in literature as explanatory variable. Models are estimated using pooled least squares, fixed effects model, random effects model. Aftermath, robustness check is applied.The best alternative models are chosen based on suitability to economic prognosis, econometric criterias and tests. Thus, two models, number of tourists and tourism expenditures are used as the demand measure, are determined. Our empirical findings suggest that, in both models, there is a positive correlation between Turkey's international tourism demand and income of the countries which send tourists. This correlation emerges significant statistically in the model which tourism expenditure is used as the tourism demand measure, and according to our findings, the income elasticity of tourism demand is 0.3398%. As the level of income of the countries increases, international tourism demand increases. In addition, our study shows that there is a negative significant correlation in both models between relative tourism price level and tourism demand. The absolute values of the relative price elasticity is greater than 1 in all models. 147