Domates lekeli solgunluk virüsü TSWV'nün Samsun ilinde domates üretim alanlarındaki yayılış durumunun ve bazı karakteristik özelliklerinin belirlenmesi

Virüs hastalıkları özellikle son yıllarda Samsun ilinde domates üretiminin yapıldığıalanlarda bir problem haline gelmiştir. Domateste zarar oluşturan virüsleri n başındaDomates lekeli solgunluk virüsü [rSWV) gelmektedir. Bu çalışmada, TSWV' nin Samsunilinde domates üretim alanlarındaki bulunuş ve yayılış oranlarının saptanması, bölgede virüstaşınmasında etkili olan vektör türlerinin ve bunların hastalığın bulaşma ve yayılmasındakirollerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. 2002 yılında 55 farklı alandan 295, 2003 yılında 45alandan 265 olmak üzere toplam 560 adet örnek toplanmıştır. 2002 yılında örneklerin %14.6'sının, 2003 yılında ise % 18.11'inin TSWV ile enfekteli olduğu saptanmıştır.Bafra ve Çarşamba Ovaları'nda 2003 ve 2004 yıllarında Nisan-Ekim dönemindeönceden belirlenen domates alanlarına sarı yapışkan tuzaklar yerleştirilerek, üretim sezonuboyunca trips türlerinin populasyon takibi yapılmıştır. Bölgede domates üretim alanlarındaThrips tabaci Undeman ve Frankliniella intonsa Trybom türleri tespit edilmiş ve T. tabacı' ninpopulasyon yoğunluğunun F. intonsa' ya göre daha fazla olduğu belirlenmiştir. Genelolarakher iki türün populasyon yoğunluğunun mayıs ayı sonundan itibaren artmaya başladığı, 15Temmuz-15 Ağustos tarihleri arasında ise en yüksek seviyeye ulaştığı saptanmıştır.TSWV yayılımını izlemek amacıyla, merkezine TSWV-enfekteli bitkilerin yerleştirildiğiiki dekarlık bir alanda deneme kurularak, virüsün yayılması haftalık olarak takip edilmiştir.Hastalıklı bitkilerin oranındaki vektör populasyonuna bağlı olarak meydana gelen değişikliklersonucunda oluşan, zamana ve mesafeye bağlı artış ve azalışlar kaydedilmiştir. Denemealanında ilk enfekteli bitki hem serolojik, hem de simptomatolojik olarak inokulum kaynağınınaraziye bırakılmasından 3 hafta sonra tespit edilmiştir. Temmuz-Ağustos dönemindenitibaren artan vektör faaliyeti sonucunda, yeni enfekteli hale gelen bitkilerin oranı inokulumunaraziye bırakılmasından 5 hafta sonra daha da artmıştır. Yapışkan tuzaklarda yakalananvektör sayısı He enfekteli bitkilerin oranı arasındaki ilişki istatistiki olarak önemli bulunmuştur.TSWV 'nin domateste %42.1 oranında ürün kaybına ve %95.5 oranındapazarlanabilir değer kaybına sebep olduğu belirlenmiştir. Bazı ülkelerde T. tabaci iletaşınamayan izolatlara sahip olan TSWV' nin in vitro' da T. tabaci ile tütünden tütüne vetütünden domates bitkisine taşındığı ortaya konmuştur. Ayrıca, TSWV' nin kapsid protein (N)genine spesifik primerler ile enfekteli bitkilerde ve tripsıerde TSWV enfeksiyonu reversetranskripsiyon-polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) yöntemi ile de belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Domates,·Virüs, TSWV, ELISA, Trips, Vektör Virus diseases have become a serious problem in tomato crop in Samsun province.Tomato spofted wilt virus (TSWV) is one of the most destructive viruses in the region.Objective of the present study was to determine the incidence and spread of TSWV and findout its possible vector species that can be important in virus spread in tomato field s inSamsun province.The results of surveys showed that the incidences of TSWV in tomato fields were14.6% and 18.1% in 2002 and 2003, respectively. Thrips species were caught by yellowsticky traps which were placed in tomato fields in Bafra and Carsamba plains, and theirpopulation densities were monitored between April and October during in 2002 and 2003growing season. Two different species, Thrips tabaci Undernan and Frankliniella intonsaTrybom were identified. Population density of T. tabaci was found to be higher than that of F.intonsa. Both species occurred at the end of May and reached the highest levels betweenmid-June and mid-August, 2004. AIso, the progress of TSWV incidence in the experimentalfield given a single internal virus source was monitored weekly. The virus incidence wasrecorded in time and space in relation to vector abundance. The first infected plants weredetermined 3 weeks after the field was exposed to virus source plants. High vector f1ightsbetween the mid-July and m id-August, 2004 caused an more increase in the number of newinfected plants after 5th week (August 2) of sampling. There was a significant correlationbetween the number of vectors caught in sticky traps and the number of infected plants.The yield and quality losses caused by TSWV infection in tomato were also estimatedin this study. TSWV caused 42.1%and 95.5% in yield and marketable value of tomato,respectively.TSWV, which have been reported to have some non-transmissible tomato isolates byT. tabaci in other countries, was shown to be transmitted from tobacco to tobacco, and totomato by T. tabaci in this study.In addition, TSWV were alsa determined in the infected plants and thrips by reversetranscription-polymerase chain reaction (RT-PCR) using primers specific to the capsidprotein gene of TSWV.Key words. Tomato, Virus, TSWV, ELISA, Thrips, Vector. 142