Çocuk kitaplarında engelliler ve sorunlarının incelenmesi

Bu çalışmada, ilkokul düzeyi çocuk kitaplarında yer verilen engellilerin; engel türleri, günlük hayatta karşılaştıkları sorunlar, sorun çözme biçimleri, çocuk kitaplarının içerik özellikleri (dil ve anlatım, karakterler, kurgu/olay örgüsü, zaman-mekan, tema, planlama) ve yazarın bakış açısı kapsamında nasıl temsil edildiğini ortaya çıkarmak amaçlanmaktadır. Araştırmanın çalışma materyalini, kitabevlerinin ve dijital ortamların taranması sonucu, engelli karakteri yapısında bulunduran, ilkokul düzeyine hitap eden 26 çocuk kitabı oluşturmaktadır. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesiyle toplanan veriler betimsel analiz tekniğiyle analiz edilmiştir. Seçilen çocuk kitapları uzman görüşleri doğrultusunda geliştirilen `kitap inceleme formu` ile ayrıntılı olarak incelenmiştir. Araştırma sonucunda, çocuk kitaplarında en sık rastlanan engel türünün ortopedik yetersizlik ve süreğen hastalık olduğu görülmüştür. Engelli karakterlerin en sık karşılaştıkları sorunlar arasında muhtaç olma, ulaşım ve iletişim sorunları yer almaktadır. Bir diğer sonuç ise; engelli karakterlerin, sorunlarını uzman desteğiyle çözmeleridir. Engelli karakterlerin içsel motivasyonları ve kendini kabul etmeleri, morallerinin yüksek olması sorunları daha kolay çözmelerini desteklemektedir. Çoğunlukla dilin olumsuz kullanımı, toplum tarafından kabul edilebilecek karakterlere yer verilmesi, engelli karakterlere ait umut duygusu, olumlu aile ilişkileri, olayın mutlu sonlandırılması araştırmanın içerik özellikleriyle ilgili dikkat çeken sonuçlarındandır. İncelenen kitapların tamamında yazar otoriter bir dil kullanmamış, düşünce ve olaylar belli bir düzen içerisinde sistematik olarak okuyuculara aktarılmıştır. This study aims to find out how children with disabilities in elementary school level children's books are represented within the scope of the types of disabilities, the problems they face in their everyday life, their problem-solving styles, the content features of children's book (language and expression, characters, fiction/plot, time-space, theme, planning), and the author's perspective. Research material of the study consists of 26 children's book containing children with disabilities, which address to elementary school level children as a result of scanning both bookstores and digital media. In this research, data collected through document analysis from qualitative research methods were analyzed with descriptive analysis technique. The selected children's books were examined in detail with `book review form` developed in accordance with expert's opinions. At the end of the research, it was observed that orthopedic insufficiency and clinic illness were the most common types of disabilities in children's books. The problems faced by the disabled characters are the problems of being in need, transportation and communication problems. Another result is that they solve their problems with expert support. The intrinsic motivations and self-acceptance of disabled characters, and their high morale support their problems to be solved more easily. Negative use of the language, the presence of characters that can be accepted by the society, the sense of hope for the disabled characters, positive family relations, happy ending of the story are remarkable results regarding the content of the research. In all of the books examined, the author did not use self-righteous or authoritarian language, and thoughts and events were systematically conveyed to readers in a certain order. 152