Mütareke döneminde göç ve iskan, 1918 - 1923

Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde yaşanan toprak kayıpları Balkanlar ve Kafkasya'dan içe dönük büyük kitlesel göçlerin yaşanmasına neden olmuştu. Mütareke yıllarında ise bu defa Anadolu'da işgallerin yaşanmaya başlamasıyla beraber yeni bir iç göç hareketi başlamıştır. Osmanlı Devleti ilk başta meydana gelen göçlere engel olmak istemişse de Yunan katliamları ve İtilaf Devletleri'nin sessiz kalması sonucu başarılı olamamıştır. Bu yüzden çok zor şartlar altında kalan bu göçmenlerin ihtiyaçlarını karşılamak için imkânları ölçüsünde büyük çaba harcamıştır. Bir yandan ülkenin doğusunda ve batısında iç göçler yaşanırken bir yandan da dışarıdan çeşitli milletler Osmanlı topraklarına iltica etmeye devam etmiştir. Bu karmaşanın içinde bir de İtilaf Devletleri'nin müdahaleleri sonucu Ermeni ve Rum muhacirlerin Anadolu'ya sevkleri gerçekleştirilmiştir. Ermeni ve Rumların sevk ve iskânında Osmanlı Devleti'nin ihmali olduğu iddia edilse de mevcut belgelere göre kendi topraklarında mülteci durumuna düşen Türklerin vaziyeti onlara göre daha kötü bir manzara arz etmekte idi. Daha önce Anadolu'ya sığınan muhacirlere devlet imkân dâhilinde gereken yardımı yapmıştı ancak arka arkaya yaşanan büyük savaşlar ve işgal koşulları altında bu defa yardım konusunda çok ciddi sıkıntılar yaşanmıştır. Ayrıca Anadolu toprakları işgalden kurtarılıncaya kadar sevk ve iskân konusunda da önemli bir adım atılamamıştır. Bu çalışma ile gerek arşiv malzemeleri gerekse dönemin basınından edilen bilgiler çerçevesinde mütareke yıllarında göç ve iskân konusunda yaşanan bütün bu gelişmeler ele alınmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler:Mütareke, göç, mülteci, iskân Great mass intra-regional migrations occurred from the Balkans and Caucasus due to the loss of the territories in the late period of Ottoman Empire. With the start of occupation of Anatolia during armistice, a new movement of migration started. Ottoman Empire tried to prevent this migration at first, but failed because of the Greek massacre of Turks, and Allied Powers didn't interfere. As a result, a great effort was made to meet the needs of these immigrants within the bounds of possibility. While internal immigrations continued on the eastern and western parts of the country, various nations proceeded to migrate to Ottoman territories. During this chaos, Armenian and Greek migrants were pushed to Anatolia by Allied Powers. Although it was claimed that Ottoman Empire was delinquent during transfer and settlement of Armenian and Greek population, the documents reveal that the condition of Turks, who became migrants on their own lands, was much worse. The Empire helped the migrants, who refuged to Anatolia within the bounds of possibility before. However, consecutive wars and occupation conditions resulted in problems in helping. Moreover, the government couldn't take any firm actions in transfer and settlement of migrants until occupation ended Anatolia. The present research studies the all these developments in migration and settlement during armistice, in the framework of archived documents and information obtained from the press of the period. Key Words: armistice, migration, refuge, settlement 398