The astronomy of the Mamluks

Url: http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/526
Araplar’ın “İlmü’l-hey’e” veya “İlmül-felek” olarak adlandırdıkları astronomi ile onun bir kolu olan “İlm ahkami’n-Nücum” ya da “İlm Sınaat-i Ahkami’n-Nücum” dedikleri astrolojiye olan ilgileri İslamiyet öncesi döneme rastlar. Onların bir taraftan Romalılarla, diğer yandan da Sasanîler ile temas halinde olmaları astronomi ve astrolojiye kayıtsız kalmamalarını sağlamıştır. Üstelik Keldanî astronomisinden miras olduğu sanılan yıldızlara ilişkin zengin bir bilgi birikimine sahip oldukları bilinmektedir. Bununla birlikte İslamiyet öncesinde Araplar’ın astroloji bilgisinin sistemli yani bilimsel bir seviyede olduğu söylenemez. İslamiyetle birlikte gerek ibadet vakitlerinin, gerekse dini günlerin ve Kıble doğrultusunun belirlenmesi gibi ihtiyaçlar sistemli bir astronomi bilgisinin geliştirilmesini zaruri kılmıştır. Bu amaçla ilk olarak Yunan astronomi eserlerinin Lâtince'den Arapça'ya tercümeleri yapılmıştır. Tercüme aşamasını bu alandaki diğer bilimsel faaliyetler takip eder. VIII Yüzyıla gelindiğinde İslâm astronomi biliminin oldukça büyük mesafeler katettiği görülür. Ancak X ve XI. Yüzyıla damgasını vuran Fatımî astronom İbn Yunus, hem İslâm dünyası hem de bütünüyle insanlık tarihi için bu alanda son derece önemli başarılar elde etmiştir. İslâm dünyasında XIII.Yüzyıla kadar İbn Yunus’un çalışmaları üzerinde bir çalışmaya rastlanmaz. Fatımiler ile aynı coğrafyada bir devlet kurmuş olan Memlûkler, astronomi konusunda hem İbn Yunus’u hem de o döneme kadar yapılan bütün çalışmaları gölgede bırakacak çalışmalar yapmışlardır. İbnü’ş- Şâtir, İbnü’s-Sarrac gibi oldukça meşhur astronomi bilginleri bu dönemde yetişmiştir. Ayrıca isimlerine bakarak aslen Türk olduklarına büyük ölçüde kanaat getirdiğimiz; Yusuf İbn Tuğhan, Ahmed İbn Timurbay, Baylak el-Kıpçakî, Taybuga el-Baklamşî ve onun oğlu Ali İbn Taybuga ile Seyfeddin Satılmış da bu dönemdeki astronomi bilimine katkıda bulunanlar arasındadır.
Arabs’ interests in Astronomy and Astrology entitled “İlmü’l-hey’e” or “İlmül-felek” and “İlm ahkami’n-Nücum” also “İlm Sınaat-i Ahkami’n-Nücum”by Arabs commenced before the Islamic period. Their contacts with Romans and Sassanids provided them without reckless for astronomy and astrology. Moreover, it is recognized that Arabs have a lot of information about stars, inheritance of Keldanid astronomy. However, it can not be assumed that Arabs do not have scientific and systematical knowledge about astronomy. With the advent of ıslamic period, both as regulation of the times of prayer, religious days and direction of qibla necessities made essential to develop systematical astronomic knowledge. For that reason, Greek astronomical treatises were fırst translated from Latin into Arabic. Other scientific activities in this field followed that translation phase. By the VIII. Century, it was obvıous that Islamic astronomy science has taken large distance. However, Fatimid astronomer Ibn Yunus, the hallmark of X and XI.centuries, had great achivements for both Islamic world and entıre human’s history. Until XIII. Century in Islamic world there was not any study better than İbn Yunus treatises. Mamluks,who founded a state in the same area with Fatimids, dıd studies which shadowed both İbn Yunus and former explorations. Emınent astronomers such İbnü’şŞâtir and İbnü’s-Sarrac were brought up in this period. Also Yusuf İbn Tuğhan, Ahmed İbn Timurbay, Baylak el-Kıpçakî, Taybuga el-Baklamşî and his son Ali İbn Taybuga and Seyfeddin Satılmış who we decided when glancıng their names were Turkic origin and contributors of astronomy science in that period.