The non-muslim population in Central Anatolia according to BOA. NFS.d. 3556 (1830)

Bu araştırmada Osmanlı Dönemi’nde Karaman Eyaleti sınırları dâhilinde kalan Orta Anadolu yerleşimlerinin gayrimüslim nüfusunu ihtiva eden BOA. NFS.d. 3556 (hicri 1246/miladi 1830), Osmanlı Türkçesi’nden günümüz Türkçesine çevrilmiş olup, bu araştırma ile elde edilen bilgilerin/verilerin Orta Anadolu’nun sosyal ve ekonomik tarihine ışık tutması hedeflenmektedir. Bu nüfus defterinin içerdiği bilgiler sayesinde Orta Anadolu’daki (Aksaray, Konya/Ereğli-Akşehir, Lârende/Karaman ve Niğde/Bor) gayrimüslim nüfus ile nüfusun kaza, mahalle ve köylere göre dağılımı, nüfusun genç, yaşlı, çocuk vb. yaş kategorileri, bir yerden bir yere taşınanlar/göç edenler/nakledilenleri, hane-kişi-karye-mahalle adedi, meslek sahipleri ve meşguliyetleri, kişilere atfedilen lakaplar ve gayrimüslim din adamlarının vasıfları gibi toplumsal yapıyla alâkalı pek çok veriye ulaşmak mümkün olmuştur. 1830-45 yılları arasında gerçekleşen nüfus sayımlarını içeren defterler, sadece nüfus ile ilgili bilgileri muhtevî kaynaklar olarak görülmemelidir. Araştırmamıza kaynaklık eden nüfus defteri de dâhil olmak üzere tüm nüfus defterlerinde yerleşim yerlerinin sosyal ve ekonomik yönlerini ortaya çıkaran birçok bilgiye ulaşmak mümkün olmuştur. Bu defterler ile nüfusun sahip olduğu meslekler/uğraşılar, idârî makamlar, fizikî özellikler, şahısların lakapları, sülâleler ve kişi adlarının geçmişten günümüze gelinceye dek geçirmiş olduğu değişimler, yerleşim yerlerinin ve idârî yapının geçirmiş olduğu değişimler ve bunun gibi pek çok bilgiye ulaşılmaktadır. Ayrıca nüfus defterleri Anadolu’nun iskân tarihi hakkında pek kıymetli bilgiler sunmaktadır. Nüfus defterlerindeki kayıtlar sayesinde, sayımın yapıldığı yıllarda o devirde soyadı uygulaması mevcut olmadığından şahısların atalarının adlarını görmek ve bir hane kaydında üç nesli bir arada izlemek mümkün olmaktadır (dede-baba-torun). Bu üç neslin sosyal ve ekonomik tarihini aydınlatmak anlamına da gelmektedir. Bu nedenle nüfus defterleri sayımdan önce ve sonraki yüzyıl ile irtibat kurmaya imkân veren kaynaklardır. Bu kaynaklar aynı zamanda Anadolu’da yaşayan gayrimüslimlerin kayıtlardaki meslekleri veya sair uğraşıları üzerinden toplum içindeki konumları ve durumları hakkında bilgi sahibi olmaya imkân sağlamaktadır. Bu bağlamda Osmanlı Devleti’nde uygulanan millet sistemi üzerinden imparatorluk topraklarındaki gayrimüslimlerin vaziyetleri hakkında bilgi verilmiş, değerlendirmelerde bulunulmuştur.
In this study, BOA NFS.d. 3556 (1246 Hijri/1830 A.D.), which contains the non-Muslim population of Central Anatolia, a part of Karaman Eyalet (Principality of Karaman) was transcripted from Ottoman Turkish to modern Turkish and aimed to shed light on the social and economic history of Central Anatolia. Owing to the information that these population records, it has been possible to get many information related to the social structure such as; the population in the Central Anatolia (Aksaray, Konya / Ereğli-Akşehir, Lârende / Karaman and Niğde / Bor) as well as the distribution of the population by districts (kaza), neighborhoods and streets/villages, etc.), age categories of the population (young, old, children etc.), moved/ migrated/transported people from one place to another, the numbers of houses, persons, streets, towns, skilled workers and their occupations, the nicknames of the people in the society and thus their characteristics and also qualifications of the non-muslim ecclesiastics. Records, containing the census between 1830-45 should not be considered as mere sources of information about the population. It is possible to obtain a lot of information revealing the social and economic aspects of settlements in all population records, including the record which originated our research. With these records, we are able to find information about the the occupations or the society, administrative authorities, physical characteristics, the nicknames of the individuals, the changes of the names of the dynasties and people from the past to the present, changes in the settlements and administrative structure and many other information. In addition to these, the population records provide valuable information about the settlement history of Anatolia. Owing to the records in population notes, it is possible to see the names of the ancestors of the individuals and to watch three generations in a household register (grandfather-grandchild) because people did not have last names in that period. This also means shedding light on the social and economic history of the three generations. For this reason, population records are very valuable sources that are connected with the previous and following century of the census. These sources also provide information about the position and situation of non-Muslims in Anatolia. In this context, the situation of the non-Muslims in the imperial lands was explained and evaluated by the nation system implemented in the Ottoman Empire.