Heropening van de samenleving:De maatschappelijke impact van COVID-19 in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam & Nederland

In april van dit jaar deden wij onderzoek naar de maatschappelijke gevolgen van COVID-19 voor Nederlanders en meer specifiek Rotterdammers en Hagenaars. Die bleken aanzienlijk. Velen waren bang voor baan- of inkomensverlies en zagen COVID-19 als een bedreiging voor zichzelf, hun vrienden en familie, hun stad en voor heel Nederland. Twee maanden later, in de eerste helft van juli 2020, deden we opnieuw onderzoek naar de gevolgen van het coronavirus voor Nederlanders, waarbij we behalve over Rotterdam en Den Haag nu ook verslag doen over hoe Amsterdammers de gevolgen van het virus ervaren. De context waarin de tweede meting plaatsvond was heel anders dan die van deeerste meting. Begin juli nam het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames snel af en de overheid versoepelde de maatregelen die eerder getroffen waren om de verspreiding van het virus tegen te gaan. De vraag is hoe Nederlanders de gevolgen van COVID-19 in deze veranderde context ervaren.Dit onderzoek laat zien dat de coronacrisis ook in juli 2020 grote maatschappelijke impact had. Meer dan een derde van alle respondenten is bang voor verlies aaninkomen of lijdt dat al. Ruim een kwart van de werknemers onder de respondenten is bang voor baanverlies.Een kwart van de bevolking vreest zelf COVID-19 op te lopen en bijna de helft vreest dat voor zijn of haar familie. Een vergelijking van uitkomsten met de vorige meting laat ook bemoedigende resultaten zien, bijvoorbeeld op het terrein van zorg. Opmerkelijke uitkomst bij eerste meting was dat veel mensen zorg meden. Dit aandeel is twee maanden later aanzienlijk gedaald. Na de afronding van de dataverzameling rond half juli is het aantal besmettingen in de vier weken daarna weer opgelopen. De lossere gedragsvormen zijn daar mede debet aan. In deze studie signaleren we ook dat het risicomijdend gedrag begin juli lager lag dan in april.Tegelijkertijd nuanceren we de beeldvorming dat een groot deel van de Nederlanders de gedragsregels in de wind slaat. We laten ook zien dat vertrouwen in overheden en gezondheidsinstanties wat is afgenomen, maar nog steeds van een hoog niveau is. Uit ons onderzoek blijkt dat er nog steeds een grote vertrouwensbasis voor overheden en gezondheidsinstituties is, maar een afkalvende vertrouwensbasis kan het draagvlak voor noodzakelijke coronamatregelen in gevaar brengen. Na half juli is het vertrouwen in overheden en instellingen als RIVM en GGD meer onder druk komen te staan dooreen groeiende kritiek op de inhoudelijke adviezen van het RIVM, de communicatie door de overheid, en op het vermogen van GGD’s om snel coronatesten uit te voeren en adequaat ‘contact tracing’ te doen. In volgende metingen gaan we hier nader op in.