Serahsî’nin El-mebsût’unda usûl ve fürû kaideleri

ÖZETSERAHSÎ’NİN EL-MEBSÛT’UNDA USÛL VE FÜRÛ KAİDELERİİslâm dini diğer dinlerden farklı olarak bir hukuk anlayışı ortaya koymuş ve zamanla, özellikle de müctehid imamlar döneminde bir hukuk sistemi olarak geliştirilmiş ve zirve noktasına ulaşmıştır. İslâm hukukundaki kavâid anlayışının dayanağı ilk önce Kitâb’ın vazettiği genel nitelikli hükümler ve Sünnet’in cevâmiü’l-kelim özelliğidir. Dolayısıyla bu kültürde yetişen fakihlerin söz konusu kaynaklarda geçen nasların istikrâsı ile, yeni çıkan meseleleri çözüme kavuşturmada sahâbenin tutumu ve onlardan aktarılan veciz ifadeler, müctehid imamların fıkhî düşünceleri, onların ictihâdları, usûl-i fıkıh ilkeleri, mantık kuralları, dil kuralları aracılığıyla ve bunların tümevarım yoluyla tetkik edilmesi sonucunda tespit ettikleri kurallar kavâid ilmi olarak ortaya çıkmıştır. Çalışmamız, üç bölümden oluşmaktadır. “Kavâid Kavramı İle İlgili Genel Bilgiler” olarak isimlendirilen giriş kısmında ilk önce kavâid teriminin kavramsal tahlili yapılarak benzer terimler üzerinde durulmuş, hukuk düşüncesinde genel ilke anlayışı, kavâid ilminin ortaya çıkışı ve tarihsel gelişimi, kavâid’in delil olarak kullanılması, kavâid’in tasnifi ve faydaları hakkında kısa bilgi verilmiştir. Birinci bölümde, fürû‘ ile ilgili kâideler el-Mebsût eserinde sıralanan konular esas alınarak tasnif edilmiştir. Ancak burada sadece ukûbât ile ilgili konular tamamen mustakil bir başlık altında verilmiş ve bu konuyla ilgili temel ilkeler bu başlık altında sıralanmıştır. İkinci bölümde ise, usûl ile ilgili kâideler modern dönemde yazılmış usûl eserlerindeki konuların tasnifi esas alınmış ve var olan kâideye uygun başlıklar atılarak örnekleriyle beraber orada verilmiştir.ABSTRACTTHE METHODICAL AND JURISPRUDENTAL MAXIMS IN SARAKHSI’ES AL-MABSUTThe Islamic religion has revealed a sense of law is different from other ones and in time, especially in the era of mujtahids developed as a legal system and reached the peak point. The basis of the (legal maxims) concept in Islamic law is firstly the general qualified provisions which preached of the Koran and the feature of the cavâmiu’l-kalim of Sunnah. Therefore the attitudes of the mujtahids who grow up in this culture, with the induction of the holy themes (nas) in the sources, the attitude of companion of prophet (sahaba) in solving the new emerging issues and terse expressions conveyed from them, the mujtahids’ thoughts, methodical maxims, logic rules, through language rules and the rules they have established as a result of their inductive investigation have emerged as legal maxims (kavâid) science.Our research consists of three parts. In the introduction part called “General Knowledge about Kavâid concept”, initially by conceptual analysis of the term legal maxims (kavâid) was analyzed and similar ones have been emphasized and it has been given brief information on the classification and benefits of legal maxims understanding of the general principle in the sense of law, appearance of Legal maxims science, historical development, use of legal maxims as evidence.In the first chapter, the jurisprudential maxims have been classified based on the subjects listed in al-Mebsût’s work. However, only the issues related to Islamic crime law (ukûbât) under completely different headings are given here and the basic principles on this subject are listed under this heading. In the second chapter, The methodical maxims are based on the classification of the subjects in the works written in the modern period and it has been given suitable titles with examples to the existing principles.