Ta‘likî şartların İslami bankacılıkta uygulanan akitlere etkisi : modern murâbaha ve icâre müntehiye bi’t-temlik örenkleri

ÖZET TA‘LİKÎ ŞARTLARIN İSLAMİ BANKACILIKTA UYGULANAN AKİTLERE ETKİSİ: MODERN MURÂBAHA VE İCÂRE MÜNTEHİYE Bİ’T-TEMLİK ÖRENKLERİ Bu çalışmada, İslam hukukundaki ta„likî şartların siğası ve onun çağdaş bankacılık ve bazı klasik akitlere olan etkisi ele alınmıştır. Fıkhî nitelikleri ve bazı zayıf siğalarla ilgili mevcut olan bazı problemler tespit edilerek yerine alternatif bir şekilde bir çözüm ortaya koymaya çalışılmıştır. Çalışmada, akitlerle ilişkine olan kural ve kaidelerden hareket edilerek ta„likî şartlar ortaya koyulmuştur ki; bu yolla bankacılıkta uygulanan akit ve muamelerle ilgili olan sorunlar ortadan kaldırılabilir. Çağdaş muamelelerin çoğunda ta„likî şartların altınınçizilmesi gereken büyük bir yere sahip olduğunu, ta„likin şartla bağlı olduğunu ve daima şartla beraber gerçekleştirileceğini ifade etmek gerekmektedir. Çalışmamız giriş, üç bölüm, sonuç ve bazı eklerden oluşmaktadır: Birinci bölümde, ta„likî şartların tanımı, meşruiyeti ve İslam hukukundaki yeri, sıhhat şartları, ta„likî şartların türleri, ta„likî şartların diğer alakalı terimlerle alakası ve ta„likî şartlarla ilgili olan fıkhîkaideler etraflıca açıklanması yer almaktadır. İkinci bölüm iki ana alt başlıktan oluşmaktadır: Birinci alt başlık altında, akdin tanımı, siğa ve etkiler açısından türleri üzerinde durulmuştur. Öncelikle akit genel olarak dörde ayrılmıştır: Müneccez akitler, Mukayyet akitler, Muzâf akitler ve Muallak akitler. Akitlerin her birinden kısaca bahsedilerek muallak akdin hükmü, İslam hukukçularının konuya ilişkin tartışmaları ve şartların gerçekleşmesi durumunda akdin bağlayıcı güçleri detaylı bir şekilde ele alınmıştır. İkinci alt başlıkta, şarta bağlı olan akitlerin bazı klasik örnekleri üzerine durulmuştur. Binaenaleyh yukarıda geçen akitlerde halk arasında yaygın olan iki akitten bahsedilmiştir: Birincisi bey„ bi‟l-vefâ. Bu bey„, tanımlanarak fayda ve zararları açıklanmıştır. İkincisi bey„ bi-şarti‟t-tecrübe. Bu bey„ de tanımlanarak gayesi, İslam hukukçularına göre belirli müddeti açıklanmıştır. Ayrıca bu akitlerin sağlam nitelikleri, şeriat ve kanuna göre hükümleri ve en önemli etkileri de ifade edilmiştir.6Üçüncü ve son bölüm, bankacılıkta uygulanan ve bazı tartışma ve problemleri içeren akitlerin gelişmesi üzerine olan ta„likî şartların bariz etkilerinin beyan edilmesine tahsis edilmiştir. Söz konusu problemler tespit edilerek şer„î alternatif ortaya koyularak çözüm yolu aranmıştır. İslamî bankacılıkta ilk uygulanan akitler üzerine özellikle bireysel finansta modern murâbaha ve icâre müntehiye bi‟t-temlik akdi üzerine durulmaya çalışılmıştır. Bu bölüm, söz konusu ta„likî şartın siğası ile ilgili iki önergeyi ihtiva etmektedir: Birinci önerge, modern murâbaha akdinin muallak bey„in siğası üzerine meydan gelmesidir. Örneği, günümüz İslam hukukçularının tartışmalı bağlayıcı vaadin niteliklerini ortaya koymaları ve vaad ile ilgili olan problemlerden sakınmak için buna modern murâbaha akdinde istifade edilmesini gerekli duymaları. İkinci önerge, hükümleri farklı olan iki akdin (bey„ ve icâre) tek yer ve tek zamanda ortaya çıkan şüpheyi gidermek için icâre müntehiye bi‟t-temliğe sağlam ve şer„î bir çıkış yolun meydana gelmesi; ki bu ta„likî şarta binaen ortaya çıkabilir.Böylece bu iki akdin önemli mefhumları ve temel meseleleri detaylıca açıklanmıştır.Sonra bu akitlerle ilgili mevcut olan problemler ve İslam hukukçularının tartışmaları ele alınmıştır. Ayrıca bey„ ve hibenin şarta talik etmenin hükmü ve modern murâbaha ve icâre müntehiye bi‟t-temlikte sunulan önerge (Ta„likî Şartlar) ile ilgili günümüz bilim adamlarının görüşleri, ta„likî şartların siğasının bu iki akdin gelişmesi için şer„î alternatif sunmak için etkileri , ilgili problemlerin çözümü için rolü ve yukarıdaki önerileri açıklayan bazı tatbiki ekler ve şer„î fetvalara başvurularak açıklanmıştır.--------------------ABSTRACT THE CONDITION-BASED SUSPENSION AND ITS IMPACT IN ISLAMIC BANKING: THE MODEL OF MODERN MURABAHA AND IJARAH MONTAHIA BITTAMLEEK This research aims to study the form of condition-based suspension and its impact in some traditional contracts and modern banking transactions, in an attempt by the researcher to find out their fiqh adaptations and identify the most prominent problems in depending on some weak forms, and try to cure them and find solutions or alternatives, where the researcher considered the contract and its subsequent related controls and limitations, and found a suspension as a way to remove many of the problems contained in the most important contracts and banking transactions. it is certainly that the suspension has its own position in many of the contemporary transactions, especially as it is based on the condition in which the contract was only accompanied by a condition.The study was organized as the following: an introduction, three chapters and conclusion. The first chapter is a prelude to the subject of the study dealing with the truth of the condition-based suspension and its place in the Islamic jurisprudence, explaining the concepts of suspension and condition and their sections and evidence of legitimacy, and talk about its components and validity conditions, and the nature of the relationship between condition-based suspension and other relevant terms, and highlight the most important jurisprudential rules that revolve around condition-based suspension with the full explanation of each rule.The second chapter is about the reality of the contract and its types in terms of form and its effect. It was divided into direct\completed contracts, restricted contracts, deferred contracts, contracts suspended on condition, and briefly discussed the meaning of each type, and detailed more in the judgment of the contract suspended on the condition and the discussion of the fundamentalists, and the extent of its strength when the mandatory condition is achieved. the second section dealt with some of the traditional models of contracts that 8were originally suspended on a condition, the focus of the talk was on two of these contracts, that are spread Among people, the firs one is wafaa sale and its advantages and disadvantages, and the second is the trial-based sale, its goals and the estimated duration of the trial by jurists, and the statement of proper adaptation on which these two contracts will be graduated and their judgment in Sharia and law and the most important implications.The third and last chapter was devoted to study the prominent impact of condition based suspension in the development of contracts and banking transactions in which the problem occurred and there was a debate around them, and to get rid of these problems by finding alternatives and legitimate models. The research was limited to studying the first contracts that have been in operation since the emergence of Islamic banks, most of which are applied to bank financing operations, especially for individual financing, namely the sale of murabaha to the purchase orderer, which ranked first, and Ijarah Muntahia Bittamleek, which ranked second in the application compared to other financing methods; as the number of essential or necessary needs they satisfy for individuals.This chapter included two proposals through the form of condition-based suspension. The first one is the re-graduation of the Murabaha contract for the purchase orderer in the form of the pending sale on a condition as an alternative to the binding promise that was disputed when it was proposed by the contemporaries and made it obliged in murabaha sale, in order to avoid the problems of breaking The promise. another proposal is to find a valid legal exit for Ijarah Muntahia Bittamleek as a way to get rid of the ban or problem in a meeting of two different contracts with different judgment at the same place and the same time, which are the Ijara and the sale. This can be achieved through the graduation of this process on the basis of condition-based suspension.The study explained and highlighted the most important aspects of these two contracts and the related concepts and issues. Then, it dealt with the legal issue that is mentioned in each of them, and the controversies surrounding it among the jurists, and the statement of the sharia judgment on the suspension of sale and Hiba on a future condition. And the views of contemporary scholars about this proposed alternative in the systems of Murabaha to purchase orderer and Ijarah Muntahia Bittamleek, and the effect of the use of the condition-based suspension to find legitimate alternatives for the development of these two systems, and its role in the treatment of the occurred problem and the confusion, Followed by some of the practical applications and legal opinions that illustrate this in a manner practically close to reality.