Ebu ishak eş-şatıbi’de nahiv usulü

Anahtar Kelimeler : Nahiv, Nahiv usulü, dilbilim, eş-ŞâtıbîÖZETArap dilinin dilbilgisi kurallarının çıkarılması sırasında dilbilimciler tarafından izlenen yöntem ve prensiplere klasik literatürde “nahiv usulü” adı verilir. Nahvin temel kaynağını Arapların konuşma dili oluşturur. Ayrıca şiirler, Kur’an kıraatleri, hadisler ve âlimlerin icmaı da kaynaklar arasında sayılır. Gücünü nakilden alan diğer deliller ise kıyas, istihsân ve ıstıshâbdır. Bunlar da nakil ile elde edilen verilerden hareketle nahve yeni açılımlar sağlar. Bu çalışmada İmâm Şâtıbî’nin (ö. 790/1388), 2008 yılında yayınlanan el-Makâsıdu’ş-Şâfiye eseri nahiv ilminin metodolojik prensipleri açısından incelendi. Öncelikle bu prensipler hakkında teorik bilgiler verildi, ardından Şâtıbî’nin bunlar hakkındaki görüşleri ve onları nasıl kullandığı ele alındı. Bu yapılırken eserindeki pek çok örnek gösterildi ve onun nahiv düşüncesinden ana hatlarıyla bahsedildi. Şâtıbî, temelde nahiv geleneğine bağlı bir tavır sergiledi ve nahiv usulünde sayılan delillerin hepsini eserinde kullandı. Araplardan nakledilen şiir ve nesir rivayetlere çokça yer verdi, kıraatleri delil olarak kabul etti. Hadislerin ise ancak bazı şartları taşıması halinde delil olabileceğini savundu. Kıyasın tüm çeşitlerini kullandı ve nahvin kıyas üzerine bina edildiğini dile getirdi. Eserinde adını zikrettiği yirmi dört illet türünü çeşitli vesilelerle kullandı. Nakli tüm delillerin aslı kabul etti ve aklî delillerden biriyle çelişmesi halinde naklî delilin tercih edilmesi gerektiğini savundu.Keywords : Linguistics, Methodology of Arabic Grammar, Shatibi. The methods and principles that are used by linguistists when they establish grammar rules of Arabic language are named as “usul al-nahw” (methodology of grammar) in classical literature. The basic source of the grammar is Arabic spoken language. Also poems, the qira’ats of Qur’an, hadiths and scholar’s ijma are considered of the sources. Other evidence based upon nakl (transmitted data) are qiyas, istihsan and istishab. They provide with new expansion in nahw with refence to obtained data via nakl.In this study, the book of al-Makasıd al-Shafiyah, that belonged to Imam Shatibi (d. 790/1388) and was published in 2008, was analysed in terms of the methodlogical principles of the nahv. At first, theoretical informations about these principles were given. Then, Shatibi’s view and practise concerning them were discussed. Over, a lot of examples in his book were shown and his grammatical understanding was referred with the main lines.Shatibi had an attitude as a traditionist in nahw. He used all the evidences in his books. He gave wide coverage to poems and proses that were reported from Arabs and accepted qira’ats as an evidence. He argued for that hadiths can be an evidence when they satisfy some conditions. He used all kinds of qiyas and said that nahw was built on qiyas. He used twenty four kinds of illet (cause), that he mentioned in his book, as occasion serves. He accepted nakl as a main of all the evidences and defended that transmitted evidence must have preferred when it conrasted with mental evidences.