Fethinden Samanilerin yıkılışına kadar (93-389/711-999) Semerkant tarihi

ÖZETFethinden Sâmânîler'in Yıkılışına Kadar (93-389/711-999) Semerkant Tarihi isimli doktora tezim, bir giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Araştırmamızın giriş bölümünde, çalışmamızda kullandığımız kaynak ve araştırmaların tanıtımı ve tezimiz açısından ifade ettikleri önemi ortaya koymaya çalıştık. Yine aynı bölüm altında Semerkant ve içinde bulunduğu Soğd bölgesinin coğrâfî yapısını ele aldık. Bu bölümde son olarak, şehrin kuruluşundan İslâm fetihlerine kadar ki tarihî sürecini özet bir şekilde işlemeye çalıştık.Birinci bölümde, Semerkant'ın siyâsî ve askerî durumunu ele alıp, bu bölümü Emevîler, Abbasîler ve Sâmânîler dönemi şeklinde üç kısımda inceledik. Bu bölümde ağırlıklı olarak, Semerkant'ın müslümanlar tarafından ele geçirilmesi, fetihten sonraki yıllarda Soğdlular'ın İslâmî idareye başkaldırıları, bunların sebeb ve sonuçları, Türkler'in İslâm'a girişine zemin hazırlayan olaylar ve Mâverâünnehir siyâsetinin belirlenmesinde Semerkant'ın rolü ve Sâmânîler'in yıkılışına kadar Semerkant'taki önemli olaylara ağırlıklı olarak değindik. İkinci bölümde, Semerkant'ın ilmî ve kültürel durumuna temas ettik. Bu bölüm altında, İslâm öncesi Soğd kültür ve medeniyeti, İslâm döneminde Semerkant'ın ilim ve kültürde nasıl zirveye ulaştığı ve ilmî çalışmaların yoğun olarak yapıldığı mekanlara değindik. Daha sonra Semerkantlı âlimleri ele alarak bunları, tefsir, hadis, fıkıh, kelâm, tasavvuf, sosyal ve edebî ilimler adı altında tanıtmaya çalıştık. Üçüncü bölümde, Semerkant'ın iktisâdî durumunu incelemeye çalıştık. Bu bölüm altında başlıca, Semerkant'ın Orta Asya ticaret yolları üzerindeki stratejik mevkisi, Soğdlular'ın ticarete verdikleri önem, Semerkant'ta ticâretin yoğunlaştığı mekanlar, Semerkant ve bölgelerinde üretilip diğer ülkelere ihraç edilen üretim mâmülleri, tarım ve hayvancılık ve Semerkant bölgesinden çıkarılan madenler konularını ele aldık.İctimâi ve dinî hayat şeklinde iki kısımda ele aldığımız dördüncü ve son bölümde ise, Semerkant'ın sosyal durumunu inceledik. İctimâî hayat kısmında, Semerkant'ın yerli halkı Soğdlular'ın menşe ve yapıları, halkın örf ve âdetleri, giyim-kuşam, yaşantı tarzı ve ahlâkî yapılarını incelemeye çalıştık. Dîni hayat kısmında ise, İslâm geldiğinde şehirde var olan ve bir süre daha devam eden dinler ve değişik inanç şekillleri, İslâm'ın Semerkant'ta nasıl yayıldığı, bu yayılış sürecinde yaşanan sıkıntılar ve bu arada kökünü İslâm'dan aldığını iddia eden sapık mezhepler ve bunlara karşı mücadelelelere temas ettik. ABSTRACTThe name of my thesis is The History of Samarkand from its Conquest (by Muslims) to the Decline of Samanids (93-389 / 711-999)The thesis consists of an introduction and four chapters : In the Introduction, first, I gave a description and evolution of the sources which I used in my study. Next, I described the geographical features of the region of Sogd in which Samarkand takes place. Then, I gave a brief account of the history of Samarkand from its foundation to its conquest by Muslims.In the first chapter, I studied the political and military history of the city throughout the periods of Umayyad, Abbasid and Samanid dynasties. Mainly, I discussed the conquest of the city by Muslims, the rebellions of Sogdians against the Islamic rule, the causes and results of these rebellions, the events that paved the way to the conversion of Turks, the role of Samarkand in the politics of Transoxiana (Mawaraunnahr) and the significant events that took place in Samarkand in the ends of Samanid Dynasty.In the second chapter, I gave an account of the scientific and cultural situation in Samarkand. Among the subjects are the Sogdian culture and civilization in the pre-Islamic period, the cultural and scientific developments in the Islamic period the educational institutions in Samarkand, and the scholars of Samarkand in different fields like tafseer, hadith, fiqh, kalam, adab, etc...In the third chapter, I studied the economic structure and developments in Samarkand. Thanks to the strategic position of Samarkand at the conjunction of trade ways of Central Asia, and because of the importance given to the trade by Sogdians, Samarkand became the most important center of Central Asia from the point of economic activities. I gave in the chapter an account of market places in Samarkand, goods that are produced and exported, agriculture, animal husbandry and mines.In the last chapter, I studied the social and religions life in Samarkand. First, I probed the origins of Sogdians, their traditions, their way of life, morality, etc. Secondly, I tried to explore various kinds of religions which existed before the conquest and continued to exist after it, the spread of Islam in Samarkand, the problems of that process, newly emerged heterodox sects etc.