3, 5, 6 numaralı mühimme defterlerine göre Osmanlı Devletinde kültür ve sosyal hayat bakımından İstanbul’un yeri (h.926-974 / m. 1520-1566)

ÖZETİstanbul, altıyüz yıllık Osmanlı Devleti’ne yaklaşık beş asır başkentlik yapan, bir çok açıdan dünyanın önde gelen en önemli şehirlerinden biridir. O, tarihi, mimari ve kültürel yapısıyla Osmanlı Devleti’nin şehircilik anlayışını en iyi biçimde ortaya koyan, çok kıymetli bir ecdat yadigârıdır. Osmanlı Devleti’nin her bakımdan en parlak, en ileri çağı olan 16. Yüzyılda İstanbul da altın çağını yaşamıştır. İstanbul’a altın çağını yaşatan, İstanbul’u sayısız İslâm eserleriyle donatan lider ise Kanûnî Sultan Süleyman’dır.Kanûnî devrinde İstanbul’un siyasi, ilmî ve içtimâî durumunu öğrenmeden, ne Kanûnî devrini, ne de İstanbul’u târihî kimliği ile tanımak mümkün değildir. Bu çalışmamızla İstanbul’u imâr ve ihyâ eden Kanûnî’yi, onun devlet ve şehirleşme felsefesini ve İstanbul’da yaşayan halkın dînî ve sosyal yapısını tahlîl edip ortaya koyduk. Araştırmamızda Kanûnî’nin hayatı ve şahsiyetini, devlet yapısını, İstanbul’un ilmî ve içtimâî durumunu ve 16. yüzyılın güzel İstanbul’unu ana hatlarıyla inceledik.Bu araştırmamız sonucunda, İstanbul halkının hayatını kuşatan temel unsurun, İslâmiyet olduğunu; Kanûnî devrinde İstanbul’un dünyanın en büyük, en güzel, en sağlıklı şehri, aynı zamanda da en büyük bir ekonomi, ilim, kültür ve siyaset merkezi olduğunu tesbit ettik. Yine o devirde, İstanbul halkının güçlü bir sosyal düzen içinde müreffeh ve mutlu bir hayat sürdüğünü tesbit ettik. Ancak üzüntü verici bir neticeyle de karşılaştık ki, o da Kanûnî’lerin, Sinan’ların bizlere miras bıraktığı Cennet şehir İstanbul’u gerektiği şekilde korumadığımız veya koruyamadığımızdır.Araştırmamız sırasında Başbakanlık Osmanlı Arşivi 3,5 ve 6 numaralı Mühimme Defterleri’nden, Kanûnî devrini anlatan tarih kitaplarından, İstanbul’a dâir yazılmış yerli ve yabancı araştırmacıların eserlerinden istifade ettik.Bugün Türkiye nüfûsunun beşte birini, ekonomik faaliyetlerin üçte birini bünyesinde barındıran, İslâm âleminin gözbebeği ecdat yadigârı İstanbul, bir İslâm şehri olarak Türkiye’nin bir numaralı câzibe merkezidir.SUMMARYİstanbul was the capital of the six hundred years old Ottoman Empire for abant five centuries . She, the best example about the perception of urbanization of the Ottoman Empire with historical, architectural and cultural structure, was a valuable heritage of our ancestors. 16th century was the golden age of Istanbul as it was for the Ottoman Empire with all aspects. Suleyman the Magnificent was the sultan who decorated Istanbul with islamic arts and durign his period she lived her glorious days.It is impossible to understand neither the historical identity of the reign of Suleyman nor Istanbul withouth learning the religious and social life in Istanbul during that period. By this modest work, we tried to analyse and disclose Suleyman the Magnificent who made Istanbul improved and invigorated, his philosophy of state, and urbanization, religious and social life of the people as well. In our research, we examined Suleyman’s life and personality, the religious and social life of Istanbul and old-beautiful Istanbul with main points. Finally, we concluded that İslam was the main element in the life of the people in Istanbul who was the biggest, the most beatiful, the most healthy city, at the same time, the biggest, economic, scientific, culturel and political centre in the world, during the reign of Suleyman, In the same era, we saw that the people of Istanbul were living happy and prosperous life in a strong social order. But we also faced with a sorrowful result that we have not protected beaty of the city, Istanbul, the heritage of Suleyman and Sinan as it needed to. Within researches, I tried to make use of Prime Ministry Ottoman Archives, the works about the reign of Suleyman, and the researches of foreigners and natives about Istanbul.Today, one-fifth of the population, and one-third of economic activities of Turkey are shellered by Istanbul, the centre of islamic world. The city belongs to all of us. Her protection must be our the most fundamental duty. We will be happy, if we inculcate historical consciousness and love of Istanbul into new generations.