Son dönem Osmanlı iktisat düşüncesinde birey (ulum-i iktisadiye ve ictimaiye mecmuası ile iktisadiyat mecmuası dergisi örnekleri)

ÖZET Tezin amacı, 'birey'i Osmanlının son önemindeki iktisat düşüncesinde yerinin olup olmadığını saptamaktır. Fakat bunu yaparken o dönemde yayımlanan ve liberal olduğu bilinen Ulûm-ı İktisâdiye ve İctimâiye Mecmûası (UİİM) ile korumacı olarak bilinen İktisâdiyat Mecmûası (İM), yani iki dergi esas alınmıştır.Osmanlı Toplumunda liberal düşünce bir asırdan daha fazla bir süre gündemi teşkil etmiştir. Devletin sürekli gözetimi altında kalan birey, kendi fayda ve karını gözetemeyecektir. Kendi refahını koruyamayan bireyin ise ulusun refahına katkıda bulunamayacağı muhakkaktır. Bu bağlamda UİİM, her ne kadar yazar kadrosu içinde yer alan Aynîzâde Hasan Tahsin yazılarıyla greve karşı bir tavır sergilese de liberal iktisat taraftarı olarak tam manasıyla serbest ticaret yanlısı kalmıştır. Dergi, gücümüzü zaten geç kalmış olan sanayileşmeye değil; toplumun % 80-90'ının zaten istihdam edildiği tarım alanında kullanarak kalkınabilineciğini iddia etmiştir. Derginin özellikle 'birey' üzerine vurgusu yoktur. Tüm kaygısı serbestliğin (hürriyet) sağlanması, eksik olan sermayenin böylece ülkeye girerek tarımsal gelişmenin oluşturulmasıdır. 'Birey' bu anlamda değerlidir. Özellikle 'birey'e vurgu yapan Prens Sabahattin ve onun yönlendirdiği parti, gazete ve dergilerdir. İM, tarımla birlikte sanayileşmenin de önemini vurgulamıştır. Korumacı iktisat yanlısı olarak İM'nın gündeminde ve çözümlemelerinde 'birey'e yer yoktur. Dergi, çözüm araken devletin toplum anlayışının daha da vurgulu halini ortaya koymuşlardır. Nasıl ki sosyal gruplar önceliği varsa gelenekte, dergi ona bir de 'ulus' önceliğini ekler. Böylece 'Türk ulusu'nun iktisadî alanda öne çıkartılmasını dergi olarak yayınlanma gerekçeleri arasında sayarlar. SUMMARYThe aim of my thesis is to obtain if 'the individual' has an important place in the economical thought of latest times of Ottoman Empire. In doing this, I examined two main journals which were published at the meantime; one of them is the Ulum-ı İktisadiye ve İctimaiye Mecmuası (UİİM) which is known as liberalist and supporter of free trade and the other is the İktisadiyat Mecmuası (İM) which is a follower of protectionist economic thought.For more than a century the liberal thought had been a primary agenda in the Ottoman society. The individual, who is always under the state supervision and oppression, can not take action for his own prosperity and profit. So the individual, who can not protect his own prosperity, also can not make a contribution to the prosperity of the nation. In this connection the UIIM, despite its writers like Hasan Tahsin who is contrary to strikes, acted as one of the main supporters of liberal economy and free trade. The journal advocated that the development would be possible with agriculture -where ninety percent of the population was already been employed- not with industrialization.There had been no emphasizing of the journal to the 'individual'. The only concern was to prove the liberal and free platform. By this way the lack of foreign investments would be possible and the individual was important for the agricultural development in this connection. The journals and newspapers which guided by Prens Sabahattin were the only ones, those directly makes an emphasize on the individual.IM stressed the importance of industrialization with the importance of agricultural economy. As a supporter of protectionist economy, there has been no place for individual, in its agenda and solution suggestions. The journal, looking for a solution, deeply stressed and addressed the classical society understanding of the Ottoman state. It adds a 'priority of the nation' to the prejudice of 'priority of social groups/segments'. By this way they accept the development and going the fore of Turkish Nation in the economic area as their reason of existence and publication.