İthal İkameci Birikim Modelinden İhracata Dayalı Sanayileşmeye: Türkiye’de Kapitalizm ve Emek Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme

Bu çalışmanın amacı 1960’lı yıllardan günümüze Türkiye’nin kapitalistleşme ve sanayileşme sürecinde benimsediği sermaye birikim modellerinin emek politikalarına yansımalarının incelenmesidir. Çalışmada bu amaçla 1960-1980 dönemi ve sonrası olmak üzere iki dönem temel alınarak inceleme yapılmış ve özellikle son dönemde Türkiye’de emek piyasasının düzenlenmesinde önemli bir politika belgesi olarak öne çıkan 2014-2023 Ulusal İstihdam Stratejisi incelenmiştir. Nitekim 1960-1980 yılları arasında Türkiye’de kapitalizmin Fordist birikim modeline koşut gelişen ithal ikameci sanayileşme modeli benimsenmiş ve 1961 Anayasası temelinde emek kesiminin kazandığı ekonomik ve sosyal haklarla dönem boyunca iç piyasada yeterli bir talebin oluşması sağlanmıştır. 1980’li yıllarda ise kapitalizmin merkez ülkelerinde benimsenen neoliberal politikalar çerçevesinde emek kesiminin ekonomik ve sosyal haklarının geriletildiği bir süreç başlatılmış, Türkiye de bu sürece 24 Ocak Kararları ile eklemlenmiştir. Bu tarihten itibaren Türkiye’de emek politikaları, sermayenin talepleri doğrultusunda şekillenmeye başlamış; her kriz dönemiyle birlikte emek piyasası sermayenin esneklik taleplerine bağlı olarak yeniden düzenlenirken, emeğin örgütlenme, toplu pazarlık ve sosyal güvenlik hakları daha da geriletilmiştir. Çalışmada, sermayenin emeğin ekonomik ve sosyal haklarına bir saldırısı olarak yorumlanabilecek bu sürecin somut bir örneğini oluşturan Ulusal İstihdam Stratejisi Belgesi, bu bağlamda ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler:1961 Anayasası, İthal İkameci Sanayileşme, 24 Ocak Kararları, İhracata Dayalı Sanayileşme, Ulusal İstihdam Stratejisi, Esneklik, Güvencesiz İstihdam.