Meme Kanserine Bağlı Lenfödem Gelişen Kadınlarda COVID-19 Korkusu ile Lenfödem Öz Bakım İlişkisinin İncelenmesi

Giriş: Koronavirüs tüm dünyada yaşamları olumsuz etkilediği gibi, kronikhastalıkların yönetimini de etkilemiştir.Amaç: Meme kanserine bağlı lenfödem (MKBL)gelişen kadınlarda Covid-19 korkusu ile lenfödem öz bakım ilişkisininincelenmesidir.Gereç ve Yöntem: Araştırma tanımlayıcıve kesitsel tiptedir. Evrendeki 235 kadından MKBL gelişen, 18 yaş üzeri,okuryazar 103 kadın örneklemi oluşturmuştur. Dışlanma kriterleri; işitme,kognitif ve psikiyatrik problemlerin olması, kemoterapi ve radyoterapi alıyorolmasıdır. Veriler sosyodemografik-klinik özellikler formu, Covid-19 Korkusu Ölçeği(CKÖ) ve Meme Kanserine Bağlı Lenfödem Özbakım Ölçeği (MKBLÖÖ) kullanılaraktelefonla toplanmıştır. Yanıt verme oranı %43.83’tür. Çalışma için etik kurul,kurum, Sağlık Bakanlığı izinleriyle katılımcılarınonamı alınmıştır. Veriler normal dağılıma sahip (ShapiroWilk:.934,p sayı, yüzde, ortanca, MannWithney U, Kruskal Wallis, spearman korelasyon testleriyle değerlendirilmiştir.Bulgular: Katılımcıların yaş medyanı 54(min:35-max:76), %47.60’ı üniversite mezunu, %63.10’u çekirdek ailesiyleyaşıyordu. %7.80’i Covid-19 geçirmişti, %55.30’unun yakınlarında Covid-19 tanı/şüphesivardı, %10.70’i yakınını Covid-19 nedeniyle kaybetmişti, %51.50’si pandemi sonrası kontrollerinisürdürmemişti. Yaşanılan yere (KW:7.776,p:.02), birlikte yaşadığı kişilere(KW:10.812,p:.01), pandemi sonrası kontrollere gitme sıklığına(KW:18.884,p:.001), yakınlarında Covid-19 tanısı/şüphesi olma durumuna(KW:2.272,p:.025), ve pandemi süresince hastalığı yönetme algısına(KW:16.599,p:.002) göre CKÖ ortalamalarında; algılanan maddi duruma(KW:13.714,p:.001), lenfödemin bölgesine (z:2.085,p:.04), kontrolleri sürdürmeşekline (KW:8.724,p:.01) ve sıklığına (KW:20.890,p:.00) ve pandemi süresincehastalığı yönetme algısına (KW:10.010,p:.04) göre MKBLÖÖ puan ortalamalarıarasında istatistiksel 0anlamlı farklılık vardı. CKÖ ile MKBLÖÖ puanortalamaları arasında anlamlı ilişki saptanmamıştır. Açık uçlu sorulardanpandemi süresince kendinizi nasıl hissedersinize 43 kişi iyi hissettiği yönündebeyan verirken, diğerleri kötü, endişeli, korkmuş, yorgun ve yalnız hissettiğinibelirtmiştir. Lenfödem özbakımını pandemi süresince 51 işi olumsuzetkilendiğine dair ifadelerde bulunurken, diğerleri pandeminin ekstra biretkisinin olmadığını belirtmişlerdir. Pandemi sürecinde yaşanılan zorluklarsorulduğunda 22 kişi zorluk yaşamadığından bahsederken, hastaneden korkma,hastanede randevu bulamama, kontrole gidememe, lenfödemin kötüleşmesi, gelirdurumunda sıkıntı yaşama gibi birçok problemi sıralamışlardır.Sonuç: Koronaviruskorkusu ile MKBL’li kadınlarda özbakım arasında anlamlı ilişki olmadığı, ancakkadınların pandemi süresince lenfödem takibi ile ilgili çeşitli zorluklarlakarşılaştıkları bulunmuştur. Özbakımın kuvvetlendirilmesi için aralıklıeğitimlere devam edilmesi önerilir.Anahtarkelimeler: Meme kanseri, Lenfödem, Özbakım, Covid-19 korkusu