Almanach na rok 1914, czyli kłopoty z czeskim futuryzmem

W dotychczasowych pracach dotyczących literatury czeskiej XX wieku futuryzm jest zazwyczaj tylko wspominany, jakby to był kierunek „wyklęty”. W najlepszym wypadku mówi się o epizodzie futurystycznym lub o chwilowej fascynacji małej grupy czeskich poetów i pisarzy. Natomiast wypowiedzi przedstawicieli Almanachu na rok 1914 pokazują nowe pokolenie pisarzy, którzy w latach 1912–1914 uznali idee włoskich futurystów jako najważniejsze źródło inspiracji dla wielu czeskich artystów. Ta koncepcja sztuki i poezji wyraźnie wpłynęła na nich. Artykuł opisuje relacje z programem włoskiego futuryzmu, który można znaleźć w pracach S.K. Neumanna, K. Čapka, J. Čapka, O. Theera i V. Hofmana. Autor również wskazuje na trzy powody, które ostatecznie zniweczyły wpływ Marinettiego na czeską poezję i dochodzi do wniosku, że koncepcja futuryzmu czeskiego była niewłaściwe. Stało się tak dlatego, że artyści skupieni wokół Almanachu za rok 1914: (1) nie chcieli być identyfikowani tylko z jednym nurtem, (2) nie przyjęli niektórych projektów futurystycznych odnośnie reformy języka poezji, oraz (3) oficjalnie nie mogli przyznać się do futuryzmu, ponieważ nurt ten został uznany za anty-austriacki. In previous writings on Czech literature of the 20th century, Futurism has usually only been mentioned in passing, as if it were a shameful matter. At best, it is spoken of as a Futurist episode or as a momentary fascination for a small group of Czech poets and writers. The statements of the leading representatives of the Almanach na rok 1914 (Almanac for the year 1914) generation show, however, that in the period from 1912–1914 the ideas of the Italian Futurists were the most important source of inspiration for many Czech artists. This conception of art and poetry clearly influenced them. This article recalls the relationships to the programme of Italian Futurism which can be found in the works of S. K. Neumann, K. Capek, J. Capek, O. Theer and V. Hofman. It also indicates the three reasons why Czech writers finally disowned Marinetti’s influence and came to the conclusion that the whole concept of Futurism was inappropriate. This happened because the artists gathered around Almanac for the year 1914: (1) did not want to be identified with only one artistic trend; (2) did not accept some of the Futurist projects for the reform of the language of poetry; and (3) could not admit to Futurism because the whole trend was considered anti-Austrian.