Η αδικοπρακτική ευθύνη για περιβαλλοντική ζημία - Μια περίπτωση οικονομικής ανάλυσης του δικαίου

Σκοπό της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί η κατά το δυνατό σφαιρική και ενδελεχής μελέτη του διεπιστημονικού ρεύματος της Οικονομικής Ανάλυσης του Δικαίου με επίκεντρο την προβληματική της οικονομικώς αποτελεσματικής προστασίας των πεπερασμένων περιβαλλοντικών πόρων και οικοσυστημικών υπηρεσιών από βλάβη, υποβάθμιση ή εξάντληση. Το ειδικότερο ζήτημα της παροχής από τον νόμο κινήτρων για τη λήψη των οικονομικώς αποτελεσματικών μέτρων πρόληψης των περιβαλλοντικών ατυχημάτων προσεγγίζεται διεπιστημονικά, από τη σκοπιά τόσο της σύγχρονης Οικονομικής Επιστήμης όσο και της Νομικής. Στο πλαίσιο αυτό, παρουσιάζονται οι κυριότερες οικονομικές έννοιες και αναλύονται διεξοδικά οι συναφείς θεωρίες των οικονομικών και οικολογικών επιστημών ∙ εξετάζονται κριτικά τα προτεινόμενα οικονομικά εργαλεία περιβαλλοντικής πολιτικής, μεταξυ των οποίων συγκαταλέγεται και το δίκαιο της αδικοπρακτικής ευθύνης ∙ ερευνάται η χρησιμότητα της Οικονομικής Ανάλυσης του Δικαίου για τον Έλληνα νομικό. Κατόπιν, το κριτήριο της οικονομικής αποτελεσματικότητας αξιολογείται δικαιοπολιτικώς και επιχειρείται η εξακρίβωση της νομικής του φύσης στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης, ενώ παράλληλα οριοθετείται η σχέση του προς τις κλασικές αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου και προς την αρχή της αναλογικότητας. Έπεται η κατασκευή των καταλλήλων οικονομικών μοντέλων για την πρόβλεψη των πιθανοτήτων πρακτικής συμμόρφωσης των ορθολογικών επιχειρήσεων με τις επιταγές του δικαίου καθώς και η πρακτική αξιοποίηση οικονομικών εργαλείων, όπως η δυναμική στάθμιση κόστους και οφέλους και οι μέθοδοι οικονομικής αποτίμησης των περιβαλλοντικών πόρων, για τη σύμφωνη με την οικονομική αποτελεσματικότητα ερμηνεία διατάξεων του δικαίου της αδικοπρακτικής ευθύνης. Με αυτόν τον γνώμονα, αναδεικνύεται η σημασία της ορθής αποτίμησης του περιβαλλοντικού κόστους και της επίκλησης στο πλαίσιο των ιδιωτικών διαφορών της προσωρινής στέρησης της χρήσης περιβαλλοντικών πόρων ή οικοσυστημικών υπηρεσιών, της καθαρώς οικονομικής ζημίας καθώς και της οικολογικής ζημίας, δίχως πάντως αυτή η συνεπειοκρατική προσέγγιση να διαταράσσει το κανονιστικό δόγμα. Επιβεβαιώνεται με αναλυτική οικονομική και νομική επιχειρηματολογία η δυνατότητα επίτευξης, συνδυαστικά, της οικονομικώς συνετής και νομικοδογματικά ορθής ερμηνείας του δικαίου της αδικοπρακτικής ευθύνης για περιβαλλοντικές ζημίες. The Ph.D. dissertation at hand represents a comprehensive and detailed research attempt at the interdisciplinary subject of Economic Analysis of Law, with a focus on the efficient protection of scarce natural resources and ecosystem services from damage, degradation or exhaustion. More particularly, law as an incentive for taking efficient precautionary measures against environmental accidents is studied in an interdisciplinary way, both from a modern economic as well as a legal standpoint. In that respect, key economic concepts and the economic and ecological theories pertaining to the aforementioned issue are introduced; the proposed environmental policy tools including tort liability are scrutinized; the added value of the Economic Analysis of Law for the Greek legal scholar is examined. Next, efficiency as a matter of legal policy is evaluated, as well as its current position in the existing Greek legal system and the interaction with the established principles of environmental law and with the proportionality principle. Subsequently, economic models illustrating when rationally behaving businesses are expected to conform to efficient legal standards are built and economic tools such as the dynamic cost benefit analysis and natural resource valuation methods are applied practically in a legal context with the aim of interpreting tort law towards efficiency. In light of this, the importance of proper valuation of environmental cost is highlighted along with the importance of temporary loss of use of natural resources or ecosystem services, pure economic loss and ecological damage being factored in when deciding private actions in negligence. Extensive economic and legal argumentation confirms the possibility of achieving an economically sound interpretation of tort liability for environmental damage, without this consequentialist approach breaching the prevailing legal doctrine.