Tıpta uzmanlaşma üzerine nitel bir araştırma= A qualitative research on the specialization in medicine

Endüstrileşme ile birlikte, ekonomik verimliliğin ve kitlesel üretimin artırılması amacıyla iş bölümüne gidilmesi, uzmanlaşmaya dayanan işlerin ortaya çıkmasına ve emek sürecinin değişmesine yol açmıştır. Bilgi birikiminin artmasıyla eski bütüncül dünya anlayışına sahip insan modeli yerini modern dönemin uzman insanına bırakmıştır. İş bölümü ve uzmanlaşmanın mesleklere yansıyan yönünde profesyonellik anlayışı gündeme gelmektedir. Yaşanan gelişmelerle birlikte tıp mesleğinde bölünmeler meydana gelmiş, modern tıp bilimsel uzmanlık alanlarını temel alan bir sisteme dönüşmüştür. Her bir alandan bir uzman hekimin sorumlu olduğu bu sistem, içinde bulunduğumuz yüzyılda uzmanlık alanlarının artışıyla kendini göstermektedir. Makro uzmanlık alanlarının mikro uzmanlık alanlarına doğru yöneldiği tıpta uzmanlaşma konusu, tıbbi ve sosyolojik manada incelenmesi gereken önemli bir olgudur. Bu araştırma hekimlerin gözünden tıpta uzmanlaşma nedenlerinin ve sonuçlarının değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Araştırma ile ayrıca, hekimlerin bütüncül tıp yaklaşımına yönelik bakış açılarının ele alınması, tıp eğitimi ve tıpta uzmanlık eğitiminin "uzmanlaşma" çerçevesinden değerlendirilmesi hedeflenmektedir. Tıpta uzmanlaşma olgusunun hekim görüşleri çerçevesinden derinlemesine incelendiği bu çalışma nitel araştırma yöntemi ve olgu bilim deseni ile dizayn edilmiştir. Hekimlerin uzmanlaşma konusuna yönelik deneyimlerini ve görüşlerini ele alan araştırma, amaçlı örnekleme yönteminden ölçüt örnekleme tipi kullanılarak tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu İstanbul ve Isparta şehirlerinde görev yapan 25 uzman hekim oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri derinlemesine görüşmeler yoluyla yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak elde edilmiştir. Görüşme formunda yer alan araştırma soruları; hekimlerin tıpta uzmanlaşma ve yan dal yapma nedenlerine, tıpta uzmanlaşmanın sonuçlarına, tıpta uzmanlaşmanın bütüncül yaklaşım ve tıp eğitimi çerçevesinden değerlendirilmesine yöneliktir. Görüşmeler neticesinde 323 sayfa veri elde edilmiş olup, elde edilen veriler tematik kodlama yoluyla çözümlenmiştir. Verilerin analizinde ise, nitel veri analiz programı NVivo 11 kullanılmıştır. Araştırma sonucunda tıpta uzmanlaşma olgusunun; ekonomik, kendini gerçekleştirme, mesleki gelişim, tıp biliminin ve teknolojinin gelişimi, sağlık sistemi, toplumsal beklentiler, sağlık piyasasının yönlendirmesi, hasta ve hastalık kaynaklı nedenler ile iş bölümü şeklindeki nedenler etrafında şekillendiği tespit edilmiştir. Hekimlerin yan dal yapma nedenleri ise daha çok toplumsal beklentiler, malpraktisten korunma ve kişisel kariyer hedefleri konuları etrafında toplanmıştır. Ayrıca, tıpta uzmanlaşmanın hastalar, hekimler ve sağlık sistemi açısından birçok kritik sonucunun olduğu belirlenmiştir. Uzmanlaşma sonucunda hekimler, malpraktis davaları nedeniyle daha az riskli branşlarda çalışmakta, bu durum onları defansif tıbba yöneltmektedir. Spesifik alanda çalışan hekimlerin aşırı uzmanlaşmaya yönelmeleri nedeniyle bütüncül yaklaşımdan uzaklaşıldığı ve mesleki körleşme yaşandığı ulaşılan sonuçlar arasındadır. Araştırma sonuçlarından yola çıkarak; tıpta multidisipliner yaklaşımın fonksiyonel hale getirilmesine, basamaklandırılmış sağlık sistemine, sevk sisteminin işleyişine, tıbbın iyileştirilmesine, genel hekimlik modeline, temel tıp ve uzmanlık eğitimine ilişkin öneriler ortaya konmuştur. Anahtar Kelimeler: tıpta uzmanlaşma, hekimlik mesleği, bütüncül yaklaşım, aşırı uzmanlaşma, tıp eğitimi, nitel araştırma, fenomenoloji, sağlık sosyolojisi
Resorting to division of labor for improving economic efficiency and mass production accompanying industrialization has led to the occurrence of specialization-based labor and change in labor process. The human model which has the old holistic cognizance has yielded to the expert person of the modern era with an increase of information accumulation. Professionalism cognizance comes to the agenda for division of labor and the reflection of specialization on occupations. Divisions have occurred in medical profession as parallel to the experienced developments, and modern medicine has turned into a system based on scientific specialization fields. A specialist physician from each field is responsible in this system and it is revealed with the increase of specialization fields in this century. Macro specialization fields gravitate towards micro specialization fields in medicine and specialization matter is a crucial phenomenon that needs to be examined in terms of medicine and sociology. The present research aimed to assess the causes and outcomes of medical specialization from the perspective of physicians. Furthermore the research aimed to tackle the perspectives of physicians for holistic medicine and assessment of medical specialization education in the framework of "specialization". This study scrutinized the phenomenon of medical specialization in the framework of physicians' opinions and was designed with a qualitative research method and phenomenology pattern. The research approached the experiences and opinions of physicians about specialization matter and was designed by using criterion sampling type which is a purposeful sampling method. 25 specialist physicians serving in İstanbul and Isparta cities made up the study group. The research data were obtained with in depth interviews by using a semi-structured interview form. The questions included in the interview form were directed to the reasons for the physicians to specialize in medicine and sub-branch, the outcomes of specialization in medicine and evaluation of medical specialization in the framework of holistic approach and medical education. 323 pages of data were obtained as a result of the interviews and the data were resolved by thematic coding method. The qualitative data analysis program NVivo 11 was used for data analysis. It was determined as a result of the research that medical specialization phenomenon was shaped with economic, self-realization, professional development, technological reasons, medical science development, health system-based, social expectations, redirecting by health market, patient and illness-based reasons and labor division reasons. The causes for sub-branch specialization of physicians were gathered on social expectations, protection from malpractice and personal career targets mainly. Moreover, it was determined that medical specialization had numerous critical outcomes for patients, physicians and the health system. Physicians work in less risky branches due to malpractice cases as a result of specialization and this situation directs them to defensive medicine. It was concluded that the physicians who work in a specific field get away from the holistic approach, and occupational blunting is experienced due to the physicians gravitating to over specialization. Based on the research results, suggestions were put forward for making the multidisciplinary approach functional, cascading the health system, operation of the referring system, improvement of medicine and general medicine model and basic medicine and specialization education. Keywords: specialization in medicine, medical profession, holistic approach, over specialization, medical education, qualitative research, phenomenology, medical sociology
Tez (Doktora) - Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Kurumları Yönetimi Anabilim Dalı, 2016.
Kaynakça var.