998 ve 1112 Numaralı Tapu Tahrir Defterlerine Göre Siirt Vakıfları (1526-1566)

Selçukluve Osmanlı dönemlerinde Siirt kazasında cami, mescit, medrese, kervansaray,çeşme ve hamam gibi çok sayıda dini ve sosyal yapı inşa edilmiştir. Siirt’inücra köşeleri dahi kurulan vakıflarla imar edilmeye çalışılmış ve toplumun gereksinimlerikarşılanmıştır. Arşiv belgeleri incelendiğinde Siirt’in vakıflar bağlamındaoldukça zengin bir birikime sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bunda Siirt’in doğu batıyol güzergâhı üzerinde bulunması, ılıman bir iklime, verimli toprakları ilezengin bir sosyo- ekonomik potansiyele sahip olmasının önemi büyüktür. BölgeninOsmanlı hâkimiyetine girmesi Yavuz Sultan Selim döneminde gerçekleşmiştir. YavuzSultan Selim Anadolu’daki Safevi tehlikesini ortadan kaldırmak maksadıyla SafeviDevleti üzerine sefere çıkmış ve 1514 yılında yapılan Çaldıran Savaşı’ndaSafevi ordusunu yenilgiye uğratmıştır. Bu savaştan 2 yıl sonra da Siirt Osmanlıhâkimiyetine girmiştir. Osmanlı Devleti’nin bölgede Safevi tehlikesini ortadankaldırması ve güvenliği sağlaması zamanla nüfus artışını meydana getirmiştir. Nitekim1526 ve 1568 yılları arası Siirt kent merkezinde nüfus artışı %127’dir. Bunüfus artışı Siirt vakıflarının gelişimini etkilemiş, gelir ve giderleriniarttırmıştır. Bu çalışmanın kaynağı 1526yılına ait 998 ve 1566 yılına ait 1112 numaralı tapu tahrir defteriiçerisindeki vakıf kayıtlarıdır. Çalışmada bu kayıtlardan istifade edilerek Siirt’tekivakıfların gelişimi, gelir ve giderleri ortaya konulmuştur. Makale giriş vesonuç bölümlerinin dışında iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Siirt kazamerkezinde, ikinci bölümde Siirt kırsalında bulunan vakıflardeğerlendirilmiştir. Konunun daha iyi anlaşılması ve vakıfların 40 yıllık süreçiçerisindeki gelişimini tablo ve grafikler yardımıyla sistematik bir şekildeverilmeye çalışılmıştır.