BATILILAŞMA DÖNEMİ DOĞU EDEBİYATINDA 'LES AVENTURES DE TÉLÉMAQUE, FILS D'ULYSSE'İN SERÜVENİ: TÜRKÇE, ARAPÇA VE FARSÇA ÖRNEĞİ

Bu çalışma, XIX. yüzyıldan itibaren modernleşme sürecini Batı'yı özellikle Fransa'yı örnek alarak hızlandıran ve güçlü bir yazın geleneği olan Osmanlı, Mısır ve İran toplumunda Les Aventures de Télémaque, fils d'Ulysse (1699) adlı romanın çevirisine gösterilen rağbetin nedenlerini sorgulamaktadır. François Fénelon (1651-1715) tarafından kaleme alınan eser, matbu kitap olarak Türkçeye, Arapçaya ve Farsçaya XIX. yüzyılda çevrilmiştir. Mevcut çalışma, eserin bu dillerde ilk çeviri romanlardan biri olmasının ortak sebepleri olabileceğini ileri sürmekte; eserin çevirisine verilen önemin, adı geçen toplumların tarihsel süreciyle yakından ilişkili olduğunu belirtmektedir. Bu amaçla işlev odaklı betimleyici çeviribilim yaklaşımından hareketle, çevirilerin gerçekleştiği dönemlerdeki sosyo-tarihsel koşullar üzerinde durulmakta, ardından eserin kimler tarafından hangi saiklerle çevrildiği ve genel olarak etkileri betimlenmektedir. Sonuçta Aydınlanma felsefesinin tesirindeki bu toplumlarda, eserin ideal devletin ve vatandaşın mahiyetine dayalı izlekleri itibarıyla özellikle tercih edildiği görüşüne ulaşılmaktadır. Ayrıca ideal insanı öne çıkaran didaktik içeriğiyle erek toplumlardaki etik normların pekiştirilmesine ve beynelmilel kültürel karşılaşmaların makul düzeyde gerçekleşmesine katkı sunduğu görülmektedir.