Spoilery w systemach reprezentacji proporcjonalnej: Analiza ośmiu polskich wyborów parlamentarnych, 1991-2015

W artykule dokonano analizy wyborow w okregach wielomandatowych z roznymi typami spoilerow. W wyborach jednomandatowych „klasyczny” spoiler wchodzący do wyborow zamienia zwyciezce w przegrywającego i jednocześnie jednego z pokonanych w zwyciezce. Podobne sytuacje rzadko mają miejsce w wyborach wielomandatowych. W takich wyborach istnieją bardziej subtelne efekty przypominające dzialanie klasycznego spoilera. „Krolotworca” zamienia kandydata niebedącego faktycznym zwyciezcą w zwyciezce wyborow; „Krolobojca” pozbawia zwyciestwa uprzednio wygrywającego wybory; „Szkodnik” zabiera pewnemu konkurentowi wiecej mandatow, niz sam zdobywa; „Autospoilery” tracą mandaty, startując w wyborach samodzielnie raczej niz tworząc koalicje. Mozliwe są tez rozne warianty spoilerow strategicznych, takich jak fi kcyjne partie. W artykule przeprowadzono analize ośmiu wyborow parlamentarnych, ktore mialy miejsce w Polsce po roku 1989. W dwoch przypadkach konsekwencje istnienia spoilerow byly bardzo duze. W 1993 roku rozproszenie na prawicy (Autospoilery) pomoglo SLD i PSL wrocic do wladzy, spowolnilo proces dekomunizacji i stworzylo silne przeszkody instytucjonalne na drodze do dalszej demokratyzacji. W roku 2015 maly Krolotworca, partia Razem, pomogl PiS osiągnąc wiekszośc parlamentarną i umozliwil realizacje radykalnego programu zmian. W pozostalych wyborach konsekwencje byly mniejsze, lecz rowniez godne odnotowania. Wyniki sugerują, ze wybory parlamentarne przeprowadzane przy uzyciu ordynacji proporcjonalnej z listami kandydatow są bardzo wrazliwe na dzialanie spoilerow.