Τα ευνοϊκά μέτρα στον Ποινικό Κώδικα και στο ν. 4139/2013

Αντικείμενο της εργασίας αποτελούν τα ευνοϊκά μέτρα, ήτοι οι ρυθμίσεις που προβλέπουν την ευνοϊκή μεταχείριση των υπεύθυνων για την τέλεση μιας αξιόποινης πράξης, ως αντάλλαγμα για τη συνδρομή τους στη δίωξη άλλων, βαριών εγκλημάτων. Κοινό χαρακτηριστικό των μέτρων αυτών είναι ότι οι δικαιούχοι τους καταγγέλλουν τρίτα πρόσωπα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν ελαφρύτερες συνέπειες για τα εγκλήματα, που διέπραξαν οι ίδιοι. Για το λόγο αυτό, τα ευνοϊκά μέτρα είναι γνωστά και ως «το ελαφρυντικό του καταδότη». Στην παρούσα εργασία αναλύονται τα ευνοϊκά μέτρα, που προβλέπονται τόσο στον ΠΚ, όσο και στο ν. 4139/2013 («Νόμος περί εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλες διατάξεις»). Υπογραμμίζεται ότι προβλέψεις για ευνοϊκά μέτρα περιέχονται και σε άλλους ειδικούς ποινικούς νόμους. Ωστόσο, αυτή η δικαιοπολιτικά αμφιλεγόμενη ρύθμιση ταυτίστηκε ιστορικά, στην ελληνική νομοθεσία, με το χώρο των ναρκωτικών, ο οποίος αποτέλεσε την αφετηρία και για την επέκτασή της στους άλλους χώρους, που προβλέπονται σήμερα στον ΠΚ (οργανωμένο έγκλημα, υπηρεσιακά εγκλήματα, εμπορία ανθρώπων, γενετήσια εκμετάλλευση ανηλίκων κ.λπ.), ενώ εμφανίζεται συχνότατα στη δικαστηριακή πρακτική και τη νομολογία. Η εργασία χωρίζεται σε τρία μέρη: Στο πρώτο γίνεται η αντιπαραβολή των ευνοϊκών μέτρων με το θεσμό των «μαρτύρων του στέμματος», ενώ εξετάζεται πώς λειτουργούν τα μέτρα αυτά από πλευράς δικονομικού δικαίου. Στο κυρίως μέρος αναλύονται λεπτομερώς τα ευνοϊκά μέτρα των άρθ. 187Γ, 263Α ΠΚ και 27 ν. 4139/2013, ενώ γίνεται και μια σύντομη αναφορά στα ουσιωδέστερα ζητήματα των λοιπών ευνοϊκών μέτρων του ΠΚ. Συγκεκριμένα, εξετάζονται οι λόγοι, για τους οποίους προβλέπονται τα μέτρα αυτά ειδικά για τα συγκεκριμένα εγκληματικά πεδία, η εισαγωγή και η ιστορική εξέλιξη των εν λόγω ρυθμίσεων στο ελληνικό δίκαιο, καθώς και η νομική φύση της εκάστοτε ρύθμισης. Επίσης, αναλύονται οι προϋποθέσεις εφαρμογής και οι έννομες συνέπειες των προβλέψεων αυτών, αλλά και η αντιμετώπισή τους από τη νομολογία. Τέλος, γίνεται μια προσπάθεια για τη συστηματοποίηση της κριτικής, που έχει διατυπωθεί για τα μέτρα αυτά από τη θεωρία, προκειμένου να έχει ο αναγνώστης μια συνολική εικόνα των ενστάσεων και των προβλημάτων, που γεννούν αυτές οι αμφιλεγόμενες ρυθμίσεις, σε σχέση τόσο με τη μεταχείριση των δραστών, όσο και με τις θεμελιώδεις αρχές και αξίες του ποινικού μας δικαίου
The subject of this study is the leniency measures, i.e., the provisions that provide beneficiary treatment to those prosecuted of a criminal offense, in exchange for their assistance in the prosecution of more serious crimes. A common feature of the measures is that the beneficiaries denounce third parties, in order to face lighter fines or other penalties for the crimes they committed. Hence, these leniency measures are known as the “whistleblower’ s mitigation”. This paper analyses the leniency measures, provided by both the Greek PC and the Greek Law No. 4139/2013 (“Law on addictive substances and other provisions”). It is underlying though that similar measures are also found in other criminal laws. However, this legally and politically controversial regulation has been historically identified, in Greek legislation, with the drugs field legislation, constituting the starting point for its implementation in other legal fields, currently provided for in the Greek PC (organized crime, service crimes, human trafficking, sexual exploitation of minors, etc.) while it appears in judicial practice and jurisprudence frequently. This paper is divided into three parts. In the first part, an attempt is made to compare these measures with the institution of “crown witnesses” and examine how these measures operate from the perspective of criminal procedural law. In the main part, the leniency measures of Articles 187C, 263A Greek PC, and 27 of Greek Law No. 4136/2013 are examined thoroughly, while a brief reference is also made to the most essential issues of the other leniency measures of the Greek PC. Particularly, there will be examined the reasons why these measures are provided specifically for these criminal fields, the introduction and historical development of the regulations in question in Greek law, as well as the legal nature of each regulation. The application conditions and legal consequences of these provisions are also analyzed, as well as their treatment by jurisprudence. Finally, an attempt is made to systematize the criticism that has been formulated for these measures from the theory, to provide the reader with a comprehensive picture of the objections and problems that these controversial regulations generate, both about the treatment of offenders, as well as the fundamental principles and values of Greek criminal law