Start Over

Klasik Türk müziğinde sıklıkla kullanılan bazı makamların duygusal etkileri

Authors :: Arman, Ayşe
Tekman, Hasan Gürkan
Psikoloji Ana Bilim Dalı
Uludağ Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü/Psikoloji Anabilim Dalı/Deneysel Psikoloji Bilim Dalı.
Publication Year :: 2015
Publisher :: Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
Abstract: Bu çalışma klasik Türk müziğinin duygusal etkilerinin faktör yapısını incelemek ve makam ile temponun dinleyiciler üzerindeki duygusal etkilerini belirlemek amacıyla, 184 kişilik örneklemle yapıldı. Katılımcılardan, seçilen 11 makam (Hicâz, Hüseynî, Hüzzâm, Kürdîlihicazkâr, Mahûr, Muhâyyerkürdî, Nihâvend, Râst, Sabâ, Segâh, Uşşâk) ve 2 tempo (hızlı ve yavaş) koşulunda ikişer şarkı olmak üzere toplam 44 müzik parçasını dinledikten sonra, hissettikleri duyguların yoğunluklarını `1 – hiç yoğun değil` ve `5 – çok yoğun` olmak üzere 5'li likert ölçekte değerlendirmeleri istendi. Her bir şarkı için yaptıkları duygusal değerlendirmelerden, her bir katılımcı için tüm duygu değerlendirmelerinin ortalama değerleri elde edildi ve bu ortalamalara açımlayıcı faktör analizi uygulandı. Analiz sonucunda; sakin ve üzgün, gergin, olgun ve ruhani, neşeli ve enerjik olmak üzere 4 faktör elde edildi. Makam, tempo ve şarkı değişkenlerinin duygusal etkilerini belirlemek amacıyla, her bir faktör için 11 (makam) x 2 (tempo) x 2 (şarkı) faktörlü varyans analizleri uygulandı. Analizler sonucunda; makam temel etkisi; sakin ve üzgün, olgun ve ruhani, neşeli ve enerjik boyutları için anlamlı iken, gergin boyutu için anlamlı değildi. Hicâz ve Nihâvend makamlarının, özellikle Mâhûr, Sabâ ve Hüseynî makamlarına göre daha sakin ve üzgün duygular uyandırdığı gözlendi. Râst, Segâh ve Nihâvend makamlarının diğer makamlara göre daha belirgin bir şekilde olgun ve ruhani duygular uyandırdığı belirlenirken; Mâhûr, Muhayyerkürdî ve Uşşâk makamlarının, Kürdîlihicazkâr başta olmak üzere diğer makamlara göre daha neşeli ve enerjik duygular uyandırdığı gözlendi. Kürdîlihicazkar, Nihâvend ve Uşşâk makamlarında yavaş tempo, hızlı tempoya göre daha sakin ve üzgün duygular uyandırırken, diğer makamlarda böyle bir fark ortaya çıkmadığı; Kürdîlihicazkâr makamı dışındaki tüm makamlarda hızlı temponun yavaş tempoya göre, daha neşeli ve enerjik duygular uyandırdığı belirlendi.Anahtar Sözcükler: Klasik Türk Müziği, makam, duygu. The aims of the present study are to investigate the factorial structure of emotional effects of classical Turkish music and to determine the emotional effects of makam and tempo. One hundred eighty-four participants listened to all two fast and two slow pieces selected for each makam (Hicâz, Hüseynî, Hüzzâm, Kürdîlihicazkâr, Mahûr, Muhâyyerkürdî, Nihâvend, Râst, Sabâ, Segâh, Uşşâk) and evaluated their own emotional experiences and emotional intensity on five-point scales for a list of emotional expressions. Factor analysis applied to evaluations of the pieces from each makam with fast and slow tempo. Means of emotional evaluations for each song reported from participants who listened and evaluated all songs are analyzed. Factor analysis produced four factors; calm and sad, tense, mellow and spiritual, joyful and energetic. Average scores of each factor were analyzed in a 11 (makam) x 2 (tempo) x 2 (song) analysis of variance (ANOVA). Main effect of makam is significant in calm and sad, mellow and spiritual, joyful and energetic. According to results; Hicâz and Nihâvend has more calm and sad effects than Mâhûr, Sabâ and Hüseynî; Râst, Segâh and Nihâvend are more mellow and spiritual than other makams. Mâhûr, Muhayyerkürdî and Uşşâk has more joyful and energetic effects than other makams. Tempo was a more important factor than makam in determining emotional effect. For two factors; calm and sad, joyful and energetic, there is a significant difference between fast and slow tempo in Kürdîlihicazkar, Nihâvend and Uşşâk.Keywords: Classical Turkish Music, makam, emotion. 122