Adolescents' self perceptions, perceived parental attitudes, parental and peer attachment status and expectations from parents

In this study, it was aimed to reveal the perceived parental attitudes by adolescents, their parental and peer attachment status and its influence on their self perception and expectations from their parents. The study was performed as a descriptive study in two stages. The scales were applied to 700 adolescents in the first stage of the study for determining their self perceptions, perceived parental attitudes, parental and peer attachment status. The scales used in this study are The Parental Attitude Scale, Piers-Harris Children’s Self-Concept Scale, Short Form of Parent and Peer Attachment Inventory. In the second stage of the study, the scores obtained from Self-Concept Scale were categorized in two groups as high and low. In this stage, semi-structured in-depth individual interviews were conducted and question form was used for evaluating their expectations from parents. The individual interviews were conducted with 19 adolescents having negative self perceptions average and 14 adolescents have high self perceptions average. As a result of the study, it was determined that some introductory characteristics of adolescents and their families create a statistically meaningful difference on the averages of perceived parental attitudes, self perceptioons and attachment scores, and there was a statistically significant relationship between the perceived parental attitudes and attachment scores and the averages of self perceptions scores. As a result of the multiple linear regression analysis, it was found that perceived parental attitude, parental and peer attachment inventory explained the averages of self perceptions scores in a statistically significant way. The categories, themes and sub-themes were determined during the analysis of the obtained data. The themes determined for adolescents having negative self perceptions score averages include negative self perception, authoritarian attitudes and behaviors, rejecting attitudes and behaviors, dissatisfaction with the adolescent and high-level expectations, protective attitude and behavior, attitude, emotion, limited communication, expectations from both parents, expectations from mother and expectations from father. In addition, the themes determined for adolescents having high self perceptions score averages include positive self perception, negative self perceptions, democratic parental attitude, effective communication, and the persistence of communication and relationship. As a result of these results, it was determined that the parents and peers have a significant influence on the adolescents’ self development. As a result of this study, it can be concluded that it is of vital importance in terms of mental health of both adolescents and their parents that mental health professionals and psychiatric nurses develop and implement programs in order to develop an effective parental skills and strengthen the adolescents’ self perception. İÇİNDEKİLER ONAY SAYFASI iii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iv ETİK BEYAN v TEŞEKKÜR vi ÖZET vii ABSTRACT viii İÇİNDEKİLER ix SİMGELER VE KISALTMALAR xiii TABLOLAR xiv 1. GİRİŞ 1 1.1. Problemin Tanımı ve Önemi 1 1.2. Araştırmanın Amacı 5 1.3. Araştırma Soruları 5 2. GENEL BİLGİLER 6 2.1. Ergenlik Dönemi ve Özellikleri 6 2.2. Benlik Gelişimi ve Ergenlik 7 2.2.1 Benlik Gelişimi İle İlgili Kuramlar 7 2.3. Ergenlik Dönemi ve Anne-Baba Tutumu 20 2.3.1. Anne ve Baba Tutumları 21 2.3.2. Ergenin Ebeveynlerinden Beklentileri 24 2.3.3.Ergenlik Döneminde Ergenin ve Ailenin Yaşadığı Sorunlar 25 2.4. Ergenlik Dönemindeki Bireyler ve Aileleriyle Çalışmada Psikiyatri Hemşiresinin Rolü 26 3. GEREÇ VE YÖNTEM 30 3.1. Araştırmanın Şekli 30 3.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Özellikleri 30 3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi 31 3.4. Örnekleme Dahil Etme Kriterleri 32 3.5. Veri Toplama Araçları 32 3.5.1. Ergen Tanıtıcı Özellikler Bilgi Formu 32 3.5.2. Anne Baba Tutum Envanteri (ABTE) 33 3.5.3. Piers-Harris Çocuklar İçin Öz Kavramı Ölçeği (PHÇÖKÖ) 33 3.5.4. Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Envanteri Kısa Formu (EABE) 34 3.5.5. Yarı Yapılandırılmış Derinlemesine Bireysel Görüşme Formu 35 3.6. Ön Uygulama 35 3.7. Araştırmanın Uygulanması 36 3.8. Verilerin Değerlendirilmesi 37 3.9. Araştırmanın Etik Boyutu 38 3.10. Araştırmanın Sınırlılıkları 38 4. BULGULAR 39 4.1. Ergenlerin Tanıtıcı Özellikleri 39 4.2. Anne Baba Tutum Envanteri, Piers-Harris Çocuklar İçin Öz Kavramı Ölçeği ve Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Envanteri Kısa Formu Puan Ortalamaları 40 4.3. Ergenlerin Tanıtıcı Özelliklerine Göre Anne Baba Tutum Envanteri Puan Ortalamaları 44 4.4. Ergenlerin Tanıtıcı Özelliklerine Göre Akrana, Anneye ve Babaya Bağlanma Puan Ortalamaları 48 4.5. Ergenlerin Tanıtıcı Özelliklerine Göre Piers-Harris Çocuklar İçin Öz Kavramı Ölçeği (PHÇÖKÖ) Puan Ortalamaları 49 4.6. Anne Baba Tutum Envanteri, PHÇÖKÖ ve Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Envanteri İlişkisinin İncelenmesi 52 4.7. Anne Baba Tutumu, Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Envanterinin Piers-Harris Çocuklar İçin Öz Kavramı Ölçeği Regresyon Analizi Bulguları 53 4.8. Düşük Benlik Algısına Sahip Ergenlerin Yarı Yapılandırılmış Derinlemesine Bireysel Görüşme Sonucu Ortaya Çıkan Kategori, Tema ve Alt Temalar 54 4.8.1. Benlik Kavramı Kategorisi 55 4.8.2. Anne Tutum ve Davranışları 65 4.8.3. Anne Tutum ve Davranışlarının Sonuçları 74 4.8.4. Baba Tutum ve Davranışları 79 4.8.5. Baba Tutum ve Davranışlarının Sonuçları 87 4.8.6. Ebeveynlerden Beklentiler 92 4.9. Yüksek Benlik Algısına Sahip Ergenlerin Yarı Yapılandırılmış Derinlemesine Bireysel Görüşme Sonucu Ortaya Çıkan Kategori, Tema ve Alt Temalar 101 4.9.1. Benlik Kavramı 101 4.9.2.Anne ve Baba Tutumları 106 4.9.3. Ebeveyn Tutumunun Sonuçları 110 4.9.4. Ebeveynlerinden Beklentiler 116 5. TARTIŞMA 119 5.1. Ergenlerin tanıtıcı özelliklerine göre algıladıkları anne-baba tutumlarının incelenmesi 119 5.2. Ergenlerin Tanıtıcı Özelliklerine Göre Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Envanteri (EABE) Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 123 5.3. Ergenlerin Tanıtıcı Özelliklerine Göre Piers-Harris Çocuklar İçin Öz Kavramı Ölçeği (PHÇÖKÖ) Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 126 5.4. Anne Baba Tutum Envanteri, Piers-Harris Çocuklar İçin Öz Kavramı Ölçeği ve Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Envanteri Puanları İlişkisi 128 5.5. Araştırmanın İkinci Aşama Bulgularının Tartışılması 130 5.5.1. Düşük Benlik Algısına Sahip Ergenlerin Yarı Yapılandırılmış Derinlemesine Bireysel Görüşme Sonucu Ortaya Çıkan Kategori, Tema ve Alt Temalar 130 5.5.2. Yüksek Benlik Algısına Sahip Ergenlerin Yarı Yapılandırılmış Derinlemesine Bireysel Görüşme Sonucu Ortaya Çıkan Kategori, Tema ve Alt Temalar 134 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 137 6.1. Sonuçlar 137 6.2. Öneriler 142 7. KAYNAKLAR 8. EKLER Ek 1. Ergen Tanıtıcı Özellikler Bilgi Formu Ek 2. Anne Baba Tutum Envanteri Ek 3. Piers-Harris Çocuklar İçin Öz-Kavramı Ölçeği Ek.4. Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Envanteri Kısa Formu Ek 5. Yarı Yapılandırılmış Derinlemesine Bireysel Görüşme Formu Ek 6. Ankara Milli Eğitim Müdürlüğü Araştırma İzin Yazısı Ek 7. Hacettepe Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu İzni Ek 8. “Ergenlerin Benlik Algıları, Algıladıkları Ebeveyn Tutumları, Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Durumları ve Ebeveynlerinden Beklentileri” Başlıklı Araştırmanın Birinci Aşaması İçin Ergen Aydınlatılmış Onam Formu Ek 9. “Ergenlerin Benlik Algıları, Algıladıkları Ebeveyn Tutumları, Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Durumları ve Ebeveynlerinden Beklentileri” Başlıklı Araştırmanın Birinci Aşaması İçin 18 Yaşından Küçük Öğrenciler İçin Veli Aydınlatılmış Onam Formu Ek 10. “Ergenlerin Benlik Algıları, Algıladıkları Ebeveyn Tutumları, Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Durumları ve Ebeveynlerinden Beklentileri” Başlıklı Araştırmanın İkinci Aşaması İçin Ergen Aydınlatılmış Onam Formu Ek 11. “Ergenlerin Benlik Algıları, Algıladıkları Ebeveyn Tutumları, Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Durumları ve Ebeveynlerinden Beklentileri” Başlıklı Araştırmanın İkinci Aşaması İçin 18 Yaşından Küçük Öğrenci Velisinin Aydınlatılmış Onam Formu 9. ÖZGEÇMİŞ Bu çalışmada, ergenlerin algıladıkları ebeveyn tutumunun, ebeveynlerine ve akranlarına bağlanma durumlarınının benlik algılarına etkisini ve ergenin ebeveynlerinden beklentilerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışma iki aşamada ve tanımlayıcı türde gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın ilk aşamasında, ergenlerin benlik algılarını, ebeveyn tutumlarını, ebeveyne-akrana bağlanma durumlarını belirlemek amacıyla ölçekler 700 ergene uygulanmıştır. Bu ölçekler Anne-Baba Tutum Envanteri, Piers-Harris Çocuklar için Öz Kavramı Ölçeği, Ebeveyne ve Akrana Bağlanma Envanteri Kısa Formudur. Araştırmanın ikinci aşamasında Benlik Algısı Ölçeğinden alınan puanlar düşük ve yüksek olarak gruplandırılmış ve her iki grupla yarı yapılandırılmış derinlemesine bireysel görüşmeler yapılmış ve ebeveynlerinden beklentilerini değerlendiren soru formu kullanılmıştır. Bu aşamada düşük benlik puan ortalamasına sahip 19, yüksek benlik puan ortalamasına sahip 14 ergenle bireysel görüşme yapılmıştır. Çalışmada, ergenlerin ve ailelerinin bazı tanıtıcı özelliklerinin anne baba tutum, benlik ve bağlanma puan ortalamaları üzerinde istatistiksel anlamlılıkta fark yarattığı, ebeveyn tutumları ve bağlanma puan ortalamaları ile benlik puan ortalamaları arasında istatistiksel anlamlılıkta ilişki olduğu saptanmıştır. Ergenlerin algıladıkları ebeveyn tutumlarının ve ebeveyne ve akrana bağlanma durumlarının benlik puan ortalamalarını istatistiksel anlamlılıkta ne kadarlık düzeyde açıkladığını belirlemek için çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. Elde edilen nitel verilerin analizinde kategori, tema ve alt temalar belirlenmiştir. Bu temalar; düşük benlik puan ortalamasına sahip ergenlerde olumsuz benlik algısı, otoriter tutum ve davranışlar, reddedici tutum ve davranışlar, ergenden beklentiler ve memnuniyetsizlik, tutum, duygu, sınırlı iletişim, her iki ebeveynden beklentiler, anneden beklentiler ve babadan beklentilerdir. Yüksek benlik puan ortalamasına sahip ergenlerde ise temalar, olumlu benlik algısı, demokratik anne-baba tutumu, etkili iletişim ve ilişkinin olduğu gibi devam etmesidir. Bu sonuçlar değerlendirildiğinde, ergenin benlik gelişiminde ebeveynlerin ve akranların önemli bir etkisi olduğu görülmektedir. Ruh sağlığı ekibinin içinde yer alan psikiyatri hemşirelerinin ebeveynlere etkili ebeveynlik becerilerinin geliştirmeleri ve ergenlere benliklerini güçlendirmeye yönelik programlar geliştirmeleri ve uygulamaları hem ergen hem de aile ruh sağlığı açısından önemlidir.