Cliëntprofielen in de forensische verslavingszorg

Cliënten in de forensische verslavingszorg vormen een heterogene groep met complexe problematiek. Door afgebakende cliëntprofielen op te stellen kan onderscheid worden gemaakt in de cliëntenpopulatie, waardoor behandelplannen doelgerichter kunnen worden toegespitst op de eigenschappen en behoeften vanuit elk profiel. Dit rapport biedt een verkennend onderzoek naar cliëntprofielen in de forensische verslavingszorg, waarbij (i) de bestaande wetenschappelijke kennis wordt verkend, (ii) er op empirische basis cliëntprofielen worden opgesteld en (iii) er wordt ingegaan op de praktische en klinische implicaties van het opstellen van cliëntprofielen in de forensische verslavingszorg. Ten eerste is een systematische literatuurreview uitgevoerd om de nationale en internationale wetenschappelijke literatuur naar cliëntprofielen in de forensische verslavingszorg in kaart te brengen. Deze literatuurreview wees uit dat de beschikbare nationale en internationale literatuur zich hoofdzakelijk richt op specifieke doelgroepen binnen de forensische verslavingszorg, en niet op de algehele populatie. Ondanks de relevante inzichten die deze onderzoeken hebben opgeleverd, zijn de resultaten niet één op één overdraagbaar naar de gehele cliëntengroep in de forensische verslavingszorg. In de wetenschappelijke literatuur is daarmee onvoldoende empirische basis om daarop betrouwbare cliëntprofielen in de forensische verslavingszorg te baseren. Ten tweede zijn cliëntprofielen opgesteld met behulp van latente klassenanalyses. Hiervoor werd gebruik gemaakt van gegevens van 473 cliënten uit de elektronisch patiëntendossiers van Novadic Kentron, Tactus en Verslavingszorg Noord Nederland. Hieruit zijn drie cliëntprofielen geïdentificeerd: (i) ernstig verslaafde polygebruikers met een hoog recidiverisico vanuit toekomstkenmerken (49%), (ii) monogebruikers met een lage ernst van verslaving en een laag risicoprofiel (31%) en (iii) antisociale polygebruikers met een hoog recidiverisico vanuit historische kenmerken (20%). Ten derde zijn de cliëntprofielen ter toetsing voorgelegd aan een klein expertpanel van Nederlandse deskundigen op het gebied van de forensische verslavingszorg. Alhoewel het expertpanel de geschetste cliëntprofielen herkende, werd de noodzaak voor verdere verdieping aanbevolen. Het expertpanel gaf aan dat de cliëntprofielen nuttig zijn om behandeltrajecten vorm te geven en aan te laten sluiten op de eigenschappen en behoeften van cliënten. Daarbij werd de kanttekening geplaatst dat vanwege het dynamische en complexe karakter van de doelgroep, gewaakt moet worden voor een te statische koppeling tussen de profielen en uiteindelijke behandeling. Samenvattend vormt het onderzoek een eerste stap in het opstellen van cliëntprofielen in de forensische verslavingszorg. Vanwege meerdere statistische beperkingen en inhoudelijke vraagstukken is het vooralsnog echter te vroeg om cliëntprofielen te koppelen aan behandeltrajecten. Hiervoor is verder onderzoek nodig, waarbij gebruik wordt gemaakt van gedetailleerdere gegevens en waarbij informatie over een langere tijdspanne en over een groter aantal cliënten wordt gebruikt.