Taberî ve Mâturîdî tefsirlerinin nesh meselesine yaklaşımları açısından mukayesesi

Bu çalışma, hicrî VI. yüzyılın başında yaşamış Taberî ve Mâturîdî'nin nesh meselesine dair yaklaşımlarını ele almaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde tefsir ilminde önemli ve tartışmalı bir konu olan nesh meselesinin, Taberî ve Mâturîdî dönemine kadarki süreçte nasıl algılandığı, hangi değişimleri geçirdiği, meselenin tartışıldığı zeminin ne olduğu, hangi isimlerin bu mesele üzerinde etkisinin olduğu ortaya konmaktadır. İkinci bölümde ise, tefsir tarihinde önemli konumu bulunan Taberî ve Mâturîdî'nin nesh meselesini ele alış biçimleri, bu konuya dair yaklaşımları, tefsir eserlerinde hangi ayetlerin neshini kabul edip, hangilerini kabul etmedikleri, ayrıntılı olarak işlenmektedir. Son bölümde ise, bu iki müellifin nesh meselesindeki ortak yaklaşımları ele alınırken, ayrıştığı noktaların ve bunların sebepleri üzerinde de durulmaktadır. Son olarak da Taberî ve Mâturîdî'nin kendi düşünce anlayışları ve yöntemlerinin, nesh meselesindeki fikirlerini ne derece etkiledikleri irdelenmektedir. Anahtar Sözcükler: Taberî, Mâturîdî, Nesh, Kur'an, Tefsir This study deals with the approaches of Tabari and Maturidi who live in early 7th century on the issue of abrogation (nash) which is crucial and debated issue in the field of tafsir. In the first section of the study, answers will be presented for the questions of how was the concept of abrogation (nash) perceived before the period that Tabari and Maturidi lived, how did it evolve, what was the ground that the issue debated and which scholars did have an influence on the issue. In the second section, the way that Tabari and Maturidi deals with the issue of abrogation (nash) their approaches, in which ayahs they accept the existence and non-existence of abrogation (nash) are analyzed in detail. In the last section, while the common approaches of these scholars on the issue of abrogation (nash) is discussed, their points of divergence and the reasons behind it were elaborated. Finally, the study ends by bringing forward the issue of the effect of Tabari and Maturidi's thought and methods on their approaches on abrogation (nash). İÇİNDEKİLER ÖZET -- i ABSTRACT---.ii İÇİNDEKİLER---.iii KISALTMALAR ----.. v ÖNSÖZ ---..viii GİRİİ 1. ÇALIŞMANIN KONUSU VE ÖNEMİ--- 1 2. ÇALIŞMANIN AMACI, KAPSAMI ve YÖNTEMİ----. 2 3. KAYNAK DEĞERLENDİRMESİ--- 3 BİRİNCİ BÖLÜM TABERÎ ve MATURİDÎ DÖNEMİNE KADAR NESH MESELESİNE GENEL BİR BAKIŞ 1. VAHİY SÜRECİ ve NESH OLGUSU -- 5 2. VAHİY SONRASI SÜREÇTE NESH ALGISI ---. 14 3. NESHLE İLGİLİ ORTAYA ÇIKAN TEORİK TARTIŞMALAR --. 21 3.1. Sünnet Telakkisi ve Nesh Meselesine Yansıması--- 24 3.2. Kelamî Tartışmalar ve Nesh Meselesine Etkisi-- 27 İKİNCİ BÖLÜM TABERÎ VE MATURİDÎ’NİN NESH MESELESİNE YAKLAİIM TARZLARI 1. NESH TANIMLAMALARI ve MESELEYİ ALGILAYIŞLARI ÜZERİNE--.. 31 1.1. Taberî‘ye Göre Nesh ve Mevcudiyeti-- 32 1.2. Mâturîdî‘nin Nesh Olgusuna Getirdiği Açılım---- 36 2. NESHİ KABUL ETTİKLERİ YERLER ve BAKIŞ AÇILARI---. 40 2.1. Taberî‘nin Neshi Kabul Ettiği Ayetler ve Nesh İçin Bazı Kriterleri ---- 40 2.2. Mâturîdî‘nin Neshi Kabul Ettiği Ayetler ve Bu Ayetler Hakkındaki Yorumu----.. 50 3. NESHİ KABUL ETMEDİKLERİ YERLER----. 62 3.1. Taberî‘nin Kabul Etmediği Yerler ve Gerekçeleri ---. 62 3.2. Mâturîdî‘nin Neshi Kabul Etmediği Yerler ve Gerekçeleri--. 82 iv ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TABERÎ VE MATURİDÎ’NİN NESH ANLAYIŞ ve UYGULAMALARININ MUKAYESESİ 1. DÜŞÜNCE BİÇİMLERİ VE NESH MESELESİNE ETKİSİ---- 95 1.1. Taberî'nin Düşünce Yapısı---. 95 1.2. Mâturîdî'nin Düİünce Yapısı --- 97 2. NESH MESELESİNE YAKLAİIMLARI---. 103 2.1. Benzerlik Gösteren Yaklaşımları----.. 103 2.2. Ayrıştıkları Noktalar ve Çözüm Önerileri ---.. 106 SONUÇ ---. 111 KAYNAKÇA---.. 114