Kadın okul yöneticilerinin liderlik stilleri açısından incelenmesi

Bu araştırmanın amacı; kadın okul yöneticilerinin liderlik stillerini saptamak ve liderlik davranışlarının ortaya çıkmasında etkili olan faktörleri analiz etmektir. Araştırmada nicel ve nitel analiz yöntemleri birlikte kullanıldığı için karma yöntem kullanılmıştır. Araştırma evrenini Ankara ili Çankaya ilçesinde okul yöneticisi kadın olan okullarda görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmada örneklem alınmamış, sayma yöntemi ile tüm evrene doğrudan ulaşılmıştır. Kadın okul yöneticilerinin liderlik stillerini saptamak amacıyla okullarda görev yapan öğretmenlere Avolio ve Bass (1995)'ın geliştirdiği `Çok Faktörlü Liderlik Ölçeği` (ÇFLÖ) uygulanmıştır. Araştırmanın nitel bölümü için ise araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. On kadın okul yöneticisine, sekiz görüşme sorusu yöneltilmiştir. Araştırmacı tarafından ayrıca bu on kadın okul yöneticisine Yılmaz, Gençer, ve Aydemir (2011) tarafından geliştirilen `Dokuz Faktörlü Kişilik Envanteri` uygulanmıştır. Araştırmanın nicel veri analizinde ortalama ve frekans hesaplaması yapılmış, Kişilik Envanteri analizi sonucunda on kadın okul yöneticisinin dokuz tip kişilik özelliklerinden hangisine sahip oldukları saptanmış, nitel görüşme dökümlerinin tema ve kodları çıkartılmıştır. Araştırma bulgularına bakıldığında, kadın okul yöneticilerinin öğretmen algılarına göre, dönüşümcü liderlik davranışı gösterdikleri saptanmıştır. Ayrıca öğretmenlerin demografik özelliklerine göre kadın okul yöneticilerinin liderlik stillerine yönelik görüşlerinde anlamlı farklılık bulunup bulunmadığına bakıldığında; kadın öğretmenlerin erkek öğretmenlere göre kadın okul yöneticilerinin idealleştirilmiş etki (davranış), telkinle güdüleme ve bireysel destek davranışını daha çok gösterdiklerini, erkek öğretmenlerin kadın öğretmenlere göre kadın okul yöneticilerinin daha çok istisnalarla yönetim (pasif) davranışını gösterdiklerini, 21-30 yaş arasındaki öğretmenlerin orta yaşın üzerindeki öğretmenlere nazaran kadın okul yöneticilerinin daha çok bireysel destek davranışı gösterdiklerini, meslekte 31 ve üstü yıl tecrübeye sahip öğretmenlerin daha genç öğretmenlere nazaran daha çok idealleştirilmiş etki (davranış) gösterdiklerini, mesleğin 21-30 yılları arasındaki öğretmenlerin daha genç öğretmenlere nazaran kadın okul yöneticilerinin daha çok istisnalarla yönetim (pasif) davranışını gösterdiklerini düşündükleri saptanmıştır. Kadın okul yöneticilerinin kişilik özellikleri hakkında saptanan sonuç, bu yöneticilerin ağırlıklı olarak idealistlik, iyimserlik, kurallara uymak, sabır gibi (tip 1 ve tip 9) özellikler gösterdikleri, nadiren içe dönük, soğuk, mesafeli, kıskanç gibi (tip 4, tip 5 ve tip 6) özellikler gösterdikleridir. Kadın okul yöneticilerinin liderlik davranışları hakkındaki görüşleri doğrultusunda, liderlik davranışlarını etkileyen faktörler saptanmıştır. Kadın yöneticiler verdikleri cevaplarla kendilerini lider yapan faktörleri; içsel (cinsiyet ve kişilik) ve dışsal faktörler (aile, eğitim ve roller) olarak iki ana grupta toplamışlardır. Kadın yöneticilere göre cinsiyet, kişilik, aile, eğitim ve rolleri liderlik davranışlarının oluşmasında ayrı ayrı etken olan faktörler olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, kadın okul yöneticilerinin görüşme sorularına verdikleri cevaplar dönüşümcü liderliğin boyutları ile de eşleşmiştir. Kadın okul yöneticileri; yönetici olacak kadınlara insan ilişkileri konusunda; sosyal ilişkilerini sağlamlaştırmaları, iletişime önem vermeleri, empati kurmaları hakkında önerilerini sıralamışlardır. Ayrıca göreve yönelik ve entelektüel donanım sahibi olmalarını önermişlerdir. Son olarak kararlara katılımı sağlamalarını, öğretmenler ile ortak karar almalarını ifade etmişlerdir. The purpose of this study is to determine women school administrators' leadership style and analyse the effective factors that are vital to bring out leadership behaviours. In this study, both qualitative and quantitative method were used together, so mixed method was used in this study. The population of the study was composed of the women school administrators of Çankaya district. The researcher tried to reach the whole population. To determine women school administrators' leadership style, Multi-Level Leadership Questionnaire developed by Avolio and Bass (1995) was given to the teachers working at the schools where the administrators were women. In the qualitative part of the research, the semi structured interview form that was developed by the researcher was used. By this form, eight questions were asked to ten women school administrators. Besides this, the researcher used `Personality Inventory with Nine Factors` that was developed by Yılmaz, Gençer, ve Aydemir (2011) were used. To analyse the quantitative data, arithmetical mean and frequency were calculated. At the end of the analysing of personality inventory, it was clearly pointed out that what type of personality or which one of nine personality ten women school administrators had. To analyse the qualitative part of the study, NVivo.10.0 was used and categories and subcategories were determined. To the findings, the first finding of this study was about women school administrators that showed transformational leadership behaviours according to the teachers' point of views. Besides this, according to the teachers' demographic aspects, whether there was a significant difference about women school administrators' leadership style, it was seen that female teachers thought that women school administrators showed `idealised affect`, `suggestive motivation` and `individual support` behaviour more than male teachers and male teachers thought that women school administrators showed `management exception (passive)` behaviour more than women teachers. In addition to this, it was obviously seen that the teachers at the age of 21-30 years career thought that women school administrators demonstrated `individual support` behaviour more than middle-aged teachers. Moreover, it was clearly seen that teachers with 31 years and more career thought that they indicated `idealised affect (behaviour)` more than younger teachers. Finally, it was seen that the teachers with 21-30 years career thought that women school administrators showed `management with exception (passive)` behaviour more than younger teachers. The first finding about their personality aspects was they mainly had personality such as idealism, optimism, obeying the rules, patient (Type 1 and Type 9) while they rarely had personality such as introversion, distance, coldness, jealousy (Type 4, Type 5 and Type 6). It was determined that the factors that brought out leadership behaviours to women school administrators' views. After analysing the answers given by women school administrators to interview questions, mainly two basic categories were determined. These were internal (gender and personality) and external factors (family, education and social roles). It was evaluated that personality, gender, family, education and social roles were separated factors according to women school administrators. What is more, their answers were matched with transformational leadership behaviours and it was clearly seen that they were suitable with these behaviours. When their recommendation were asked for promising women administrators, they recommended that newcomers should build social networks well, give much more importance to communication and show empathy towards others. Besides this, they should focus on their duty and they broaden their intellectual capacity. Finally, they should create a system that make easier to take participation in decision-making processes and take decisions with teachers. 145