Yerel Yönetimler İçin Evsel Katı Atık Tarifelerinin Belirlenmesi Üzerine Geliştirilen Bir Hesap Yöntemi

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2015
Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Instıtute of Science and Technology, 2015
Sanayi devrimi neticesinde ortaya çıkan çevre sorunları, başlangıçtaki etkilerinin sınırlı olması ve ekonomik kalkınmanın öncelikli hedef olarak kabul edilmesi sebebiyle uzun süre çözülmesi gereken problemler olarak görülmemiştir. Diğer taraftan, hızlı nüfus artışı ve yaşam standardındaki yükseliş tüketim alışkanlıklarının değişmesine, bunun sonucu olarak da atık miktarlarında daha önce yaşanmayan büyüklükte artış gerçekleşmesine sebep olmuştur. Ülkemizde atık yönetimi kapsamına giren tüm faaliyetleri -katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı ve nihai bertarafı- yapmak ve yaptırmak görevi yerel yönetimlere verilmiştir. Bu sebeple, belediye bütçelerinde önemli bir yer tutan atık yönetim faaliyetleri maliyetlerinin esaslarına uygun olarak belirlenmesi önem arz etmektedir. Toplanmasından bertarafına kadar olan tüm hizmetlerin maliyetlerini ve sorumluluğunu yüklenmiş olan yerel yönetimler, her geçen gün artan atık miktarları sebebiyle zorlaşan atık yönetimi faaliyetleri konusunda çözüm üretmekte zorlanmaktadır. Bu tez çalışmasında amaç, İlgili Katı Atık İdareleri (Büyükşehir Belediyeleri, Belediyeler ve Belediye Birlikleri) tarafından verilen tüm Katı Atık Yönetim Sistemi hizmetlerine ait faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan mâli kaynağın ve bu kaynağın oluşturulması için başvurulan tarifelerin belirlenmesi için gerekli altlığın oluşturulmasıdır. Birinci bölümde çevre sorunları genelinde atık yönetimi konusunun önemi ve atık yönetim faaliyetlerini gerçekleştirmekle yükümlü olan yerel yönetimler açısından konunun önemi ifade edilmeye çalışılmış ve tez çalışmasının kapsamı aktarılmıştır. İkinci bölümde, katı atık ve evsel katı atık kavramlarının farklı kaynaklardaki tanımı, katı atık kaynakları ve türleri verilmiş, bütünleşik atık yönetim sistemi kavramı ve bu sistem bünyesinde yer alan faaliyetler özetlenmiştir. Üçüncü bölümde ülkemizdeki katı atık yönetim sisteminin mevcut durumu özetlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla, mevcut durumda konu ile ilgili olan ulusal ve uluslararası ölçekte yasal mevzuat hakkında kapsamlı bilgi verilmiş; atık yönetimi kapsamındaki iş ve işlemlerin ifasından sorumlu olan kurum ve kuruluşlar hakkında özet bilgi aktarılmıştır. Bu bölümde ayrıca rakamsal verilerle ülkemizdeki mevcut durum ve konu hakkında bugüne kadar ortaya konmuş olan stratejileri ifade eden çalışmalardaki prensipler özetlenmiştir. Dördüncü bölüm yerel yönetimlerle ilgilidir. Bu bölümde ülkemizdeki yerel yönetim yapılanmasının geçmişten bugüne yaşadığı değişim ve günümüzdeki yerel yönetim yapılanması verilmiş; mevcut yapının atık yönetim sistemi kapsamında idarî ve malî açıdan değerlendirilmesine çalışılmıştır. Beşinci bölüm, atık yönetim sisteminin mâli boyutunu ortaya koyma amacını taşımaktadır. Bu maksatla öncelikle genel olarak çevre sorunlarının önlenmesi ve giderilmesi amacıyla dünyada ve ülkemizde kullanılan ekonomik araçlar hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra, atık yönetim süreçlerinin her bir aşaması için dünyadaki ve ülkemizdeki uygulamalarda ortaya çıkan maliyetler verilmiştir. Bunun için literatür araştırması ve elde edilebildiği kadarıyla gerçek uygulama değerlerine yer verilmiştir. Altıncı bölüm tez çalışması kapsamında önerilen hesaplama modülünün ve bu modül kullanılarak elde edilen maliyet değerlerinin aktarıldığı bölümdür. Yedinci bölümde hesaplama neticesinde elde edilen sonuçlara istinaden, atık yönetim faaliyetlerinde yaşanan ve maliyetleri olumsuz yönde etkileyen aksaklıkların giderilmesi için alınması gereken önlemler ile ilgili bazı öneriler getirilmiştir.
The environmental issues raised as a result of the industrial revolution haven’t been seen a problem to be solved for a long time because of their limited initial effects and also because of the fact that economic development is seen as a priority objective. On the other hand, rapid population growth and the raise of living standards caused the consumption habits to change; then, as a result, it has led increase in the amount of waste that previously hasn’t been experienced. In our country, doing or having all activities done within the scope of the waste management, -waste collection, transportation, separation, recycling, disposal and landfilling- are given as a task to the local authorities. Therefore, it is very important to determine the costs of waste management activities which have a significant place in municipality budgets. Local authorities, who bear all the costs and responsibilities from collection to landfill, are having troubles to produce solutions about services in the scope of waste management due to amount of waste increasing day by day. In this study; it is aimed to create a basis to be used to determine the tariffs which will be used to generate the economic source needed to implement the activities in the scope of solid waste management services done by related Soild Waste Management Administrators (including Metropolitan Municipalities, Municipalities and Municipality Unions). In the first chapter; it is tried to express the position of waste management across environmental problems and the importance of the subject according to the local authorities, who are obliged to carry out waste management activities. The scope of the study is also given in this chapter. In the second part; the definition of solid waste and municipal solid waste concepts in the different sources, the sources and types of solid waste are given. It is also summarized the concept of integrated solid waste management system and the activities included within this system. The current status of solid waste management system in our country is tried to be summarized in the third chapter. For this purpose; it is given comprehensive information about the national and international legislations; and also given a summarized knowledge about organizations that are responsible for the execution of the work and processes of waste management. In this section, the numerical data about current situation within our country and also the principles referring to the studies representing strategies that have been put forward until now are summarized. The fourth chapter is about the local authorities. In this chapter; a change from past to now in local government structure and the current situation of local authorities in our country is given. It is also tried to assess the situation of current administrative and financial structure in the aspects of waste management. The fifth chapter is intended to demonstrate the financial size of the waste management system. For this purpose, first overall the information is given about the economic tools used in the world and in our country for the prevention and elimination of environmental problems. Subsequently, the cost incurred in the implementation of the waste management process in our country in the world and is provided for each stage. It can be as far as to obtain literature and are given to the actual application value. The sixth chapter is the section that includes the calculation module which is suggested within this study and the costs that are calculated by the module. In the seventh chapter the calculated results are evaluated and some suggestions in order to eliminate malfunctions about activities taking place in the waste management system were introduced.
Yüksek Lisans
M.Sc.