Termal tesislerde bulunan fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezlerinin mekânsal niteliklerinin sorgulanması

Yüksek Lisans Tezi.
Su tarih boyunca insanların yaşam biçimini etkileyen bir unsur olmuştur. İnsanoğlu varoluşundan bu yana su için mücadele etmiş, su kaynaklarının yakınına yerleşmeye çalışmıştır. Şifalı suları keşfeden insanlar, suyu içme ve yıkanma amacı dışında, tedavi edici olarak da kullanmaya başlamışlardır. İnsanların şifalı sular ile ilgili deneyimlerini birbirine aktarması, şifalı suların kaynak yerleri olan ılıcaları ziyaret edilen bir yer haline getirmiştir. İnsanlar ziyaret edilen yerlerde başlangıçta bir örtü ile daha sonra kapalı mekânlarla tesisler inşa etmeye başlamıştır. Günümüzde termal tesisler şifa bulmak, dinlenmek ya da tatil yapmak için gidilen mekânlardır. Şifalı suların faydaları ile birlikte termal tesislerde yapılan tedavi çeşitleri tıbbın ve bilimin gelişmesiyle artmıştır. Son zamanlarda termal tesislerde Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon (FTR) uygulamaları öne çıkan tedavi yöntemlerinden biridir. Birçok insan hastalık ya da kaza sonuçlu hareket problemleri yaşamakta ve fizik tedaviye ihtiyaç duymakta, fizik tedavi uygulamalarında şifalı sulardan faydalanılmaktadır. Buradan hareketle termal tesislerde yapılan FTR uygulamaları değerli bulunmuş ve tez çalışması kapsamında termal tesis bünyesinde ya da yerleşkesinde bulunan FTR merkezleri ele alınarak analiz edilmiştir. Nitekim hastaneler gibi FTR merkezleri insan sağlığını korumak, tedavi etmek amacıyla hizmet veren kurumlardandır. Çalışma kapsamında FTR merkezlerinin mekânlarının fonksiyonel gereksinimleri belirlenerek, mekân tasarım ilkeleri çerçevesinde asgari mekân standartları oluşturulmuştur. Ülkemizde yayınlanan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ile anlaşmalı kaplıcalar listesinde yer alan, FTR merkezi bulunduran yedi termal tesisten Ankara, Afyon ve Denizli illerinde bulunan dört tesis ele alınmıştır. İncelenen FTR merkezleri mekân tasarım ilkeleri ve standartları göz önüne alınarak, mekânsal değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bu noktada, mekânların yeterli büyüklükte, donatı tefrişinin doğru yapılmış olması, hasta ve personelin kullanıcı konforu açısından önemli olmasının yanında, sağlık hizmetlerinin verimliliği çoğunlukla hekimler ve diğer sağlık personellerinin başarıları ile değerlendirildiği açıktır. Ancak değerlendirmeler sonucu elde edilen en önemli veri, tedavi yapılan mekânın niteliği, işlevselliği, hasta ve personelin hizmet alanını sorunsuz kullanabilmesi de tedavi verimini artırdığı olmuştur. Hastaların fiziki ve ruhsal olarak iyileşmesini sağlayan FTR merkezlerinin, kullanıcı odaklı olarak, hastaların tedavi, personelin ise çalışma sürecini konforlu olarak geçirebileceği iç ve dış mekânlarının nitelikleri, mekân tasarım ilkeleri ve standartları kapsamında yapılan analizler sonucunda ortaya konulmuştur.
Water has been a significant factor affecting human life throughout the history. People have fought for water since the early times, and they have made efforts to reside near water resources. Following the exploration of healing water, they have started to use water for medical purposes in addition to drinking and washing. As people have conveyed their experiences related to healing water, thermal springs—the resources of healing water—have become the attraction centers. People have also begun to construct facilities with a cover first, and they have used stiffer materials for building closed spaces later. Thermal facilities are now visited for healing, resting or having a holiday. The variety of medical procedures performed in thermal facilities has increased with the development of medicine and science. The physical therapy and rehabilitation practices performed in thermal facilities recently are among the most prominent therapy methods. Many people suffer from movement issues due to diseases or accidents and need physical treatment, thus they benefit from the resources of healing water in their physical therapy practices. Accordingly, the physical therapy and rehabilitation practices performed in thermal facilities were found to be valuable, and these practices were analyzed considering the physical therapy and rehabilitation centers within the thermal facility or premises in the thesis. Moreover, physical therapy and rehabilitation centers like hospitals are the institutions serving to protect or treat human health. The functional requirements of physical therapy and rehabilitation centers were determined, and minimum spatial standards were established in accordance with the spatial designing principles. Four facilities in Ankara, Afyon and Denizli, Turkey, among seven thermal facilities with physical therapy and rehabilitation centers which are included in the list of thermal springs serving under an agreement with Social Security Institution of Turkey were examined. Spatial assessments were performed in these centers considering the spatial designing principles and standards. In addition to the importance of sufficient spatial size and correct equipment furnishing for the comfort of patients and healthcare personnel, efficiency of medical services is assessed through the success of doctors and other healthcare personnel. However, the most important evidence obtained following the assessments is that the quality and functionality of the space where treatment is conducted and the problem-free use of service area by the patients and personnel increase the treatment efficiency. The qualities regarding the internal and external spaces of user-centered physical therapy and rehabilitation centers which enable patients to recover physically and spiritually and where the patients can undergo treatment programs in a comfortable way while the personnel can work comfortably were demonstrated as a result of the analyses conducted in line with the spatial designing principles and standards.